Het filmpje is 8,4 miljoen keer bekeken op YouTube en daar komen nog dagelijks tientallen views bij. De in 2002 overleden BNN-presentator Bart de Graaff gaat nog steeds ‘viral’ met zijn video, waarin hij een steen door de ruit van een tankstation gooit en vervolgens zelf de politie belt, omdat er niets gebeurt.
Vooral de oudere bezoekers van de Immersive Tech Week herkennen het gezicht van Bart de Graaff direct bij stand van de minor Digital Humans. Maar ook studenten Fatih Hijnen (links op de foto) en Steven Liew weten inmiddels alles over de aan een nierziekte overleden tv-persoonlijkheid. Vanuit BNNVARA hebben ze de opdracht gekregen om Bart de Graaff weer tot leven te wekken in de vorm van een digitaal mens.
Dankzij immersieve technieken hebben de studenten het voor elkaar gekregen om hem ons weer toe te laten spreken. Zijn gezicht is niet van oude beelden te onderscheiden en ook zijn stem is precies hetzelfde als toen. Steven: “We kijken hoe hij als digital human ingezet kan worden op bijvoorbeeld de website van BNNVARA. Jongeren kennen hem vanwege de video bij het tankstation alleen als rebel, maar ouderen hebben warmere gevoelens bij Bart de Graaff. Door een digitale versie van hem te maken, hoopt BNNVARA zijn bredere nalatenschap ook op jongeren over te brengen.”
Fatih benadrukt dat hierbij ethiek uiteraard een grote rol speelt. Zo hebben ze toestemming gekregen van de zus van Bart de Graaff om oude beelden te gebruiken voor het vervaardigen van zijn digitale versie. “Eigenlijk zou er een soort donorregistratie moeten komen voor dit soort dingen. Mag er van mij een digital human gemaakt worden als ik ben overleden? Welke data wil je afstaan? Het is goed om over dit soort vraagstukken na te denken. Mooi dat daar tijdens de Immersive Tech Week ruimte voor is.”
Moeten we dit wel willen?
Ethiek is van cruciaal belang bij hoe nieuwe technologieën gebruikt worden, onderschrijft Iris Withuis, docent en onderzoeker bij de opleiding Communicatie. "Zeker nu met de opkomst van generatieve AI. Dat roept natuurlijk allerlei nieuwe vragen op, zoals: Moeten we dit wel willen? Je hebt als ontwerper van AI of van digital humans een verantwoordelijkheid."
De case van omroep BNNVARA, een van de opdrachtgevers in de minor, om een digital double te maken van BNN-oprichter Bart de Graaff is hiervan een goed voorbeeld. Hoewel de familie van De Graaff enthousiast is over dit idee en toestemming heeft gegeven, blijft de vraag of het ethisch verantwoord is om de virtuele vertaling van De Graaff in te zetten als ambassadeur van BNNVARA in 2024.
Lotte Willemsen, lector Communication in the Networked Society, benadrukt het belang van onderzoek op dit gebied. "We hebben nog relatief weinig kennis van hoe het werkt. Want digital humans zijn in-betweens. Dus ze zijn menselijk, maar ook weer niet. En dat zorgt er ook voor dat het psychologisch anders werkt in ons hoofd. Als je ermee interacteert of hoe beïnvloeding bijvoorbeeld werkt. En dat maakt het zo belangrijk om er onderzoek naar te doen."
Oneindig veel mogelijkheden
Ook voor een zorginstelling creëren Fatih, Steven en hun studiegenoten een digital human, die bewoners met een verstandelijke beperking gedurende de dag kan helpen. Bijvoorbeeld door te zeggen dat de patiënt niet moet vergeten om 14:00 uur medicijnen in te nemen. Zo zijn de mogelijkheden met immersieve technologieën oneindig.
De Doelen staan er tijdens de Immersive Tech Week bol van. Je kunt het zo gek niet bedenken of er is wel een beleving van te vinden. Voor je het weet sta je met je eigen vleugels te zwaaien, sleutel je met een VR-bril op je hoofd een rioleringssysteem in elkaar of loop je door een grot waar de special effects om voorrang vechten.
In eerste instantie vooral leuk om te beleven, maar overal wordt nagedacht hoe de technologie kan worden toegepast in de maatschappij. Bijvoorbeeld tijdens de door Hogeschool Rotterdam georganiseerde hackathon, waarbij studenten aan de slag gaan met (maatschappelijke) vraagstukken van echte opdrachtgevers. Bart de Graaff had het ongetwijfeld prachtig gevonden.