Ontmoeting 101 | herfstdagen in Berlijn

In een gouden decor van herfstkleuren wandelen we dwars door de geschiedenis heen. Nergens is er een grotere historische gelaagdheid te onderkennen als in Berlijn, las ik ooit ergens. Ik weet niet helemaal of er niet meer plekken zijn waar dat ook het geval is, maar duidelijk is wel dat de historische spanningen er confronterend van af spatten. Het centrum Topographie des Terrors zou verplichte kost moeten zijn voor elke middelbare school in Europa. Je ziet de groepen leerlingen er ook rondlopen, onder leiding van breed gesticulerende docenten; docenten met een voortdurende blik in de ogen van: zien jullie het? Ze zien het, die leerlingen. Ze hebben hun gebruikelijke bravoure afgelegd. Zijn ingetogen. Onder de indruk.

Topographie des Terrors

Spanningen

Berlijn is ook een symbool van actuele spanningen. Spanningen in zowel de neutrale als de beladen betekenis van het woord. Oude bedrijvigheid versus nieuwe, het ambacht dat zich verbindt met nieuwe bedrijfsmodellen, gebouwen die schreeuwen om een nieuwe bestemming. Berlijn is cultuur met een hele grote C en veel cultuur met de spreekwoordelijke kleine C. Berlijn is ook een symbool van de opkomst van een rechtse beweging in Duitsland versus een stevige traditie van radicaal links. De stad is het snijvlak van  het oosten van Europa en het westen. Maar ook een (super)diverse samenleving met een kakafonie van identiteiten, met ‘veryupping’ van wijken, met intern-grootstedelijke ‘migratiebewegingen’ als gevolg.  En dat allemaal in een decor van het voortdurende gedraai van enorme hijskranen, alsof de moderniteit het allemaal wil vastpakken en ‘ergens’ naar toe wil brengen. Een ballet van kranen dat de ongewisheid van die toekomst lijkt te willen overschreeuwen.

Weerbaarheid

Als ik door Berlijn wandel – en er vooral ook van geniet, op bezoek met mijn vrouw bij onze oudste zoon en zijn vriendin, die daar werken en wonen – realiseer ik me weer hoe belangrijk het is dat we jonge mensen niet alleen met goede kennis en vaardigheden de samenleving in begeleiden, maar ook met een bepaalde weerbaarheid; de weerbaarheid om te kunnen gaan met de ambiguïteiten van de moderne tijd, of die nu economisch, cultureel of maatschappelijk van aard zijn. Zelf vorm te geven aan je toekomst en je positie weten te bepalen in die complexiteit. Dat is in Rotterdam niet anders dan in Berlijn. Daar liggen vergelijkbare vragen en kansen. We leven bij uitstek in een tijd dat de toekomst niet meer gemodelleerd klaar ligt. De toekomst zul je zelf moeten maken.

Maandag 23 oktober: overleg met de CMR over ons WERKplan

Dat geldt niet in de laatste plaats voor onszelf. Bij de jaaropening hebben we ons plan gelanceerd waarin we verwoorden hoe we gaan toewerken naar een hogeschool die veel meer leunt op de professionele denkkracht van onze mensen. Een hogeschool die meer dan nu het geval is decentraal georganiseerd is en een appèl doet op de verantwoordelijkheid van opleidingsteams. We zijn er van overtuigd dat alleen door ons zo te organiseren, we de grote diversiteit aan maatschappelijke uitdagingen adequaat tegemoet kunnen treden, in het besef dat die uitdagingen zich bij de techniek anders manifesteren dan bij de lerarenopleidingen. De uniforme oplossing is op zijn retour.

Tijdens de vergadering blijkt dat in onze Centrale Medezeggenschapsraad, voor het eerst voorgezeten door de nieuwe voorzitter Ed Catijn, steun leeft voor die basale gedachte. De ambities worden als mooi betiteld. Er wordt een extra appèl op ons gedaan om als onderlegger bij die ambities steeds de vormende functie van het hoger onderwijs centraal te stellen. Het hoger onderwijs dat jonge mensen de tools meegeeft om vanuit democratische waarden als burger succesvol te participeren in de samenleving. Dat is een essentiële vorm van weerbaarheid. Er zijn ook vragen en er leeft kritiek. Vragen, terechte vragen over hoe individuele medewerkers een  discrepantie beleven tussen wat aan de bestuurstafel besproken wordt en wat daarvan doorsijpelt.  Vragen over wat nu precies onze ambitie is. In onze teksten lijken we eerder studiesucces belangrijk te vinden, wellicht als een uitdrukking van denken in termen van rendement in plaats van het voorop stellen van inclusiviteit. Dat laatste is het doel, de indruk bestaat dat het om het eerste gaat. Dat moeten we corrigeren en beter communiceren.

Er zijn ook zorgen, zorgen dat we niet iedereen aangehaakt krijgen en dat we in onze decentralisering de kracht van het geheel – Hogeschool Rotterdam – uit het oog verliezen. En er is – soms scherpe – kritiek: bijvoorbeeld dat de organisatieontwikkeling bij de diensten beter zou moeten. Steun ervaren is belangrijk. Kritisch gevolgd worden ook.

“Scholen hebben de morele plicht democratie voor te leven”, zo parafraseerden wij het werk van Apple en Bean in ons essay Samen leven in de moderne samenleving. “Scholen hebben de morele plicht democratie te bevorderen door zelf democratisch te zijn. Scholen hebben de plicht inclusief te zijn.”

Donderdag 26 oktober: WERKplaats Techniek

Het WERKplan dat we gepresenteerd hebben, kent een soort tweedeling. Het eerste deel beschrijft de visie van waaruit we willen werken. Het tweede deel - onze hogeschool staat tenslotte in Rotterdam - presenteert een aantal WERKplaatsen, waar heel concreet gewerkt gaat worden die visie verder invulling te geven. Een mooi voorbeeld is de WERKplaats Techniek. Directeuren van onze technische opleidingen hebben, samen met onzeprogrammadirecteuren Kenniscentra en Centres of Expertise, het initiatief genomen om een werkplaats in te richten.

Het College van Bestuur bespreekt – op die prachtige locatie van onze RDM-campus – met hen hun voortvarend plan om te komen tot een toekomstbestendig techniekonderwijs. Vanuit het besef dat techniekonderwijs zowel stevig moet wortelen in actuele, deels disciplinaire kennis, maar zich ook steeds meer zal moeten verbinden met de uiterst dynamische context van het beroepenveld en met ondernemerschap. Dat betekent iets voor de balans in ons onderwijs, die er moet zijn tussen diepgang in een bepaald vak en bredere inbedding in de kennis van flankerende disciplines, naast het verwerven van vaardigheden als ondernemerschap en aangesloten zijn bij de meest actuele ontwikkelingen die plaatsvinden in onze omgeving.

Ook dat is een vorm van weerbaarheid. Die is nodig omdat we weten dat die dynamiek groot en kansrijk is, in een gigantische haven. In dit industriëele complex dat zich in een voortdurende transitie bevindt van bestaande naar nieuwe bedrijvigheid. We bespreken hoe we dit echt het karakter van een werkplaats gaan geven, waar docenten en collega’s uit allerlei disciplines elkaar gaan ontmoeten om die ambities concreet vorm te geven. Net als de energie die afspat van de techniekvisie Hogeschool Rotterdam, die we binnenkort zullen publiceren!

Vrijdag 27 oktober: WERKplaats Internationalisering

We richten in totaal acht WERKplaatsen in, met uiteenlopende thema’s als masteropleidingen tot pedagogiek. Van nieuwe bedrijvigheid tot digitale onderwijstechnologie. Vandaag bespreken we hoe onze WERKplaats Internationalisering ingericht gaat worden. De afgelopen twee jaar is hard gewerkt aan wat we de Internationaliseringsdriehoek zijn gaan noemen. Een mooi instrument voor opleidingen om zichzelf een spiegel voor te houden hoe zij, gezien hun specifieke situatie, het beste invulling zouden kunnen geven aan die ambitie. En dan gaat het om vragen als wat internationalisering betekent vanuit hun specifieke beroepssituatie, die natuurlijk bij een opleiding als de pabo anders vorm moet krijgen dan bij een opleiding als TMA (Trade Management Asia). Maar ook de vraag hoe het pedagogisch-didactisch klimaat verbeterd kan worden door een beter bewustzijn te ontwikkelen waar het interculturele vaardigheden. In een stad als Rotterdam begint internationalisering om de hoek. En als het gaat om het afleveren van studenten die op een weerbare manier de samenleving in stappen, dan ligt hier een enorme kans.

Concreet, over grenzen van onderwijsinstituten heen, leren van elkaar

Tien opleidingen hebben laten weten graag te willen participeren in deze WERKplaats. Samen nadenken hoe invulling te geven aan de internationaliseringsambitie en bereid zijn die kennis breder binnen en buiten de hogeschool te delen. Tien opleidingen die concreet aan de slag gaan, willen leren van elkaar en zich eraan gecommitteerd hebben om het gewoon te gaan doen.

Bernauerstrasse Berlijn

Berlijn. Een stad met een heftige, maar ook optimistische geschiedenis. Ga naar de Bernauerstrasse en je snapt wat ik bedoel. De heftigheid van een stukje moderne geschiedenis rondom de muur. Een geschiedenis van agressie omdat families letterlijk van elkaar afgesneden werden. Ga naar de Bernauerstrasse en je voelt ook het optimisme. De muur heeft de status van monument gekregen. Als die middelbare scholieren de Topographie des Terrors bezocht hebben, zou ik daarna met hen naar de Bernauerstrasse gaan.

Grote vraagstukken (economisch, maatschappelijk, cultureel) worden opgelost als weerbare burgers het heft in handen nemen.