Ontmoeting 127 | Doe eens iets raars

We zijn op weg naar Canada, voor de NIBS Worldwide Business Case Competition. Twee van de studenten uit de minor waar ik het afgelopen jaar les gegeven heb, zijn onderdeel van het team dat zich gekwalificeerd heeft voor de eindronde. Ik ga mee als coach. Kijken hoever de jongens komen. Een vorm van onderwijs, die anders is, buiten de getreden paden treedt, maar heel inspirerend kan zijn.

Vernieuwing begint vaak met iets raars

Onderwijs leunt op opdrachten: maak je huiswerk, let op in de klas, doe je project, schrijf die thesis, ontwerp dat product. Die opdrachten activeren de studenten, maar sturen ook het leerproces. Soms is dat sturen heel gericht, soms is dat sturen ontregelend. Zoals bij onze minor Silicon Venturing Rotterdam (SVR), waar studenten opgeroepen worden ‘iets raars te doen’.

Vernieuwing, zo is de filosofie van de docenten in deze minor, begint vaak met iets raars. Ook leren begint zo, omdat het rare op een positieve manier de verwondering kan prikkelen. Met een bagage van kennis en vaardigheden, worden studenten vervolgens het Albert Schweitzer Ziekenhuis ‘ingestuurd’ op zoek naar ‘rare’ en andere vraagstukken, die ze met technologische ontwikkelingen moeten oplossen. Ze komen vaak met verrassende oplossingen terug , innovaties waar het ziekenhuis profijt van heeft.

Het team 2018 Silicon Venturing - foto: Albert Schweitzer ziekenhuis

‘Invent’ medisch voorraadbeheer

Dit jaar draait één van de projecten om het voorraadbeheer van medische apparatuur. Er is voorraad op verschillende plekken in het ziekenhuis, die wordt niet efficiënt beheerd. Daardoor vindt er veel verspilling plaats. De startup ‘Invent’ verzamelt data en verwerkt deze tot waardevolle sturingsinformatie, waardoor voorraad optimaal ingezet en ingekocht kan worden. Met een slimme scantool verzamelt Invent gegevens in een database, die het ziekenhuis direct beschikbaar krijgt en kan laten analyseren. Data die gebruikt kan worden voor nader onderzoek of bijvoorbeeld voor een aanbesteding. De teams lossen niet alleen een probleem op, ze proberen ook de bedachte oplossing op de markt te zetten. Het team van ‘Invent’ wil met de scantool daadwerkelijk een doorstart maken in de markt voor medische voorzieningen.

Bauhaus

Het is zondag 10 februari. Rotterdam is net aan het bijkomen van het filmfestival en heeft zich tot een andere kunst gekeerd: Art Rotterdam. Ik slenter met mijn vrouw door de stad en loop het museum in. Het mooie Boijmans van Beuningen heeft een laatste tentoonstelling, voordat het gebouw drastisch verbouwd gaat worden. Met eigenlijk als thema modern onderwijs: Bauhaus.

Bauhaus was een school die maar even bestaan heeft. Opgericht 5 maanden na afloop van de Eerste Wereldoorlog, met een voor die tijd radicaal verfrissend concept, letterlijk in het hart van de Weimarrepubliek. Dertien jaar later gedwongen gesloten, vanwege het nazisme. Met docenten met grote namen als Paul Klee en een blijvend effect op architectuur, het ontwerpen, de kunst. Wie kent de stoelen van Breuer niet, of de kunst van Theo van Doesburg of is niet onder de indruk van het gebouw van de Bijenkorf Rotterdam?

Vorkurs: leren door eerst af te leren

Het Bauhaus had een onderwijsconcept dat tot op de dag van vandaag echoot in het mondiale Kunstvakonderwijs, maar zeker ook breder. Het eerste jaar – men noemde dat de Vorkurs – werd vooral gebruikt om af te leren. Studenten ‘leerden’ hun conventies en vanzelfsprekendheden af te leggen en anders, beter gezegd: opnieuw te kijken naar vorm, kleur, structuur, ontwerp.

Om vervolgens met die schone lei te leren, in de veronderstelling dat eerder opgedane kennis en vaardigheden zich anders, nieuw, verassend zouden etaleren. Je veegt die eerdere kennis natuurlijk niet uit, maar ‘reset’ die wel, c.q. bevrijdt die van het beperkende dat eenmaal opgedane kennis, ervaring en vaardigheden kan hebben. Je doet op enig moment de dingen zoals je ze doet. Na de Vorkurs niet meer. En na Bauhaus zag de wereld er letterlijk anders uit.

Contextrijk onderwijs

Hoe moet dat nu, is een veel gestelde vraag in het beroepsonderwijs, onderwijs ontwerpen voor een toekomst die we nauwelijks tot niet kennen? Als je de toekomst niet kent, kan je wat de kennisoverdracht betreft, niet veel meer doen dan jonge mensen alles vertellen van het heden en het verleden. En door op enig moment studenten midden in de samenleving te plaatsen – in de context – zorgen we ervoor dat die kennis niet alleen contextualiseert, maar ook ‘uitgedaagd’ wordt op zijn relevantie.

En hoe meer we er in slagen die context niet alleen een toepassingsgebied te laten zijn, maar studenten ook uitnodigen de innovatie op te zoeken, het nieuwe, het andere, verbinden we bestaande kennis met een gerichtheid tot vernieuwen, dingen anders te doen, beter. Dat is net wat minder dramatisch dan de Vorkurs, maar beoogt eigenlijk hetzelfde. Doe eens iets raars…

Experimental Publishing and Lens-Based Media

Piet Zwart was een prominente Nederlander, verbonden aan Bauhaus. Piet Zwart introduceerde de opvattingen over kunst- en ontwerponderwijs van Bauhaus in Nederland; eerst in de Willem de Kooning Academie (die toen natuurlijk anders heette) en later in Den Haag. Hij is vooral beroemd geworden door zijn foto’s en grafische vormgeving waarin dynamische vormen, die met industrie werden geassocieerd, overheersen. Het instituut voor de Masteropleidingen van onze kunstacademie, WdKA, is naar hem vernoemd.

Op bezoek bij Piet Zwart

Een paar weken eerder was ik op bezoek bij de Master Fine Arts. Vandaag – maandag 11 februari - bij Experimental Publishing en Lens-Based Media. Drie opleidingen die een sterk appèl doen op het doorontwikkelen van de student als individu en verantwoordelijke professional. De masters brengen een pedagogisch-didactische context aan die studenten uitdaagt op zoek te gaan naar het ‘eigen’ verhaal en dat op een unieke manier te visualiseren.

Het fundament bestaat uit de eigen verantwoordelijkheid en vaardigheden, om die vervolgens voortdurend te verrijken door het aanbieden van kennis, voorbeelden, praktijken en uit te dagen door steeds de vraag te stellen naar het waarom en of dat niet anders, beter kan. Waardoor studenten ‘leren’ hun talent te ontwikkelen, leren hun eigen verhaal te maken en om dat op een unieke manier te visualiseren, door middel van tekst, vormgeving, kunst, foto of film. De kwaliteit van hun afstuderen zit in die visualisatie, in het eigen verhaal, maar nadrukkelijk ook in de eigen weg die studenten hebben afgelegd.

Bouw zelf een camera

Belangrijk onderdeel van een van de masters is dat de opleiding begint met een simpele opdracht: bouw zelf een camera. Door zelf het instrument te bouwen waarmee je werkt, dat je wellicht louter functioneel benadert, er vanzelfsprekend is, ga je er niet alleen anders naar kijken, maar mogelijk ook anders doorheen kijken. Door te snappen hoe het licht tot een beeltenis leidt, door dat zelf te ontwerpen, kijk je mogelijk anders naar het object, benadruk je een andere dimensie. Met als mogelijk resultaat: een nieuw verhaal, een andere visualisatie.

Ad Arts and Crafts

Het principe van onze tweejarige Ad-opleiding is niet veel anders, zo blijkt als ik donderdag 14 februari met studenten en docenten van de opleiding spreek. Docenten bieden studenten technieken, inzichten en manieren van kijken aan die hen aan moet zetten zelf tot een ontwerp te komen. Dat kunnen zowel sieraden zijn als verpakkingen. Maar ook in deze opleiding is de uiteindelijke visualisatie van het eigen verhaal even belangrijk als het verhaal zelf. Waarbij er ook niet een uitgestippelde weg is. Twee studenten laten ons zien hoe dat werkt.

Het verbuigen van buizen

Zo is Renée haar tocht begonnen met een fascinatie voor buizen en hoe die te buigen. De eerste stap die zij gezet heeft, is op een fabriek afstappen waarin metalen buizen verbogen worden tot betekenisvolle vormen, die techniek en dat ambacht op te snuiven, het respectvolle gesprek aan te gaan met de mensen die daar het werk doen. Op die ondergrond is haar ontwerplijn tot ontwikkeling gekomen, een lijn van mooie, minimalistisch ogende meubels, met als kern stijlvol gebogen buizen. Waarbij elke buiging zowel puur functioneel lijkt te zijn, als ook esthetisch van aard. Van vakmanschap tot concept.

Renée Spanjer met één van haar buizenontwerpen

Het verpakken van emoties

Moreno doet het anders. Hij loopt een poos rond met een idee voor een concept. Zijn afstudeerrichting is verpakkingen, maar voordat hij toekomt aan het ontwikkelen van een ontwerp, blijft hij hangen in een abstract concept: kan ik een verpakking ontwerpen waarmee ik emoties ‘inpak’? Een vraagstuk met een ethische dimensie, waarmee het ook persoonlijk van aard is. In interactie met docenten – die soms stevig van aard is geweest – heeft hij uiteindelijk een vorm gevonden, ook een die de niet onbelangrijke vraag beantwoordt: en voor wie doe je dit dan? Een ontwerp moet een doel dienen, moet door iemand gewild of gekocht worden. Ook dat is een dimensie van kwaliteit.

Het concept van Moreno

Van buizenfabriek naar ‘preproom’

“Wat is eigenlijk de kern van wat we gaan zien”, vraag ik in het vliegtuig aan collega Hans van Oudheusden, president van NIBS (Network of International Business Schools). “Wat gebeurt er met die studenten als ze zich in de zogeheten ‘preproom’ voorbereiden op hun wedstrijd?”. Hij denkt even na. En dan: “We noemen het wel eens: vergeet alles. Dat is natuurlijk niet letterlijk zo, want ze nemen hun bagage, hun talent mee. Maar, we willen ze als het ware de vrijheid geven meer creativiteit te tonen, te weten dat er geen goed of fout is, dat ze weten wat ze goed kunnen en waar ze beter in moeten worden, dat ze zelfvertrouwen krijgen én dat ze beter worden door samen te werken.”

“En dan?”, vraag ik. Daar hoeft Hans nou weer niet lang over na te denken. “Weet je, ik heb vaak genoeg meegemaakt dat het studententeam het dan veel beter gaat doen dan wij het zelf zouden kunnen.” Daan Gijsbertse, mijn collega-coach, laat met een knipoog weten dat hij zich goed voor kan stellen dat mijn rol tijdens deze competitie ook best wel eens raar aan zou kunnen voelen: “Dat zal vast even wennen zijn: opstijgen van Schiphol als President of Rotterdam University of Applied Sciences en landen in Canada als onze nieuwe assistant-coach”.

Het Team HR van de NIBS Case Competition 2019, vlnr: Ron Bormans (Coach), Daniel Baak, Nathan van den Dool, Guus van Haastregt, Wesley Kruijthof, Daan Gijsbertse (Coach)

Het vliegtuig zet de landing in. Vertrokken vanuit de lente, zie ik beneden de winter. In dat decor gaan we een spannende week tegemoet. Ik klap mijn laptop dicht.