Ontmoeting 140 | De avondafspraak

Je moet er niet stoer over doen (ik zie regelmatig docenten met pakken papier naar huis gaan), je moet er niet moeilijk over doen. Het hoort erbij. Beetje in balans houden is verstandig. Lukt niet altijd, zoals afgelopen maand.

De avondafspraak is anders dan de ‘gewone’ afspraak. Soms niet. Dan is het gewoon een kwestie dat de tijd overdag ‘op was’. Vaak wel. Het is het tijdvak van ‘eens rustig doorpraten’, ‘wat dieper op het vraagstuk in gaan’ of ‘netwerken,’ niet zelden in een aangename ambiance. En soms vervaagt de grens tussen werken en is het gewoon leuk. Mijn avondafspraken van de afgelopen twee weken. Wat doet een bestuurder na half 6?

Zaterdag 7 september: World Port Party in Rotterdam

Een jaarlijkse traditie tijdens de wereldhavendagen. Je kunt het nauwelijks werken noemen. Het is net werken, oftewel netwerken in een plezierige ambiance. Ook leuk, mijn vrouw is er bij. Iedereen in het Rotterdamse en daaromheen, die een organisatie vertegenwoordigt en een relatie heeft met de haven, is er. Dus praat je met onderwijsbestuurders, mensen uit de lokale politiek en ondernemers. Je loopt op mensen af of raakt spontaan in gesprek omdat je aan dat ene tafeltje staat.

Zoals met de IT-ondernemer die na het voorstellen, vertelt dat twee van zijn kinderen bij ons studeren. Altijd toch even spannend. Bijna altijd komen dan positieve verhalen, maar een enkele keer gaat er ook iets mis op een hogeschool met bijna 40.000 studenten… Tot zo’n gesprek kwam het niet, wel ging het over de worsteling om af te studeren, de laatste horde die voor veel studenten een stevige kan zijn. Het gesprek wordt ruw onderbroken: we moeten naar buiten voor het prachtige vuurwerk op de Maas.

Maandag 9 september: Werkdiner onderzoek en politiefunctie in Den Haag

De ambtelijke top van Justitie heeft mensen uit de wereld van universiteiten, hogescholen en onderzoekinstellingen uitgenodigd om eens mee te denken hoe zij veel meer de aandacht kunnen trekken van het (wetenschappelijke) onderzoek. Ze hebben behoefte aan meer wetenschappelijke reflectie op de effectiviteit van hun handelen, maar ook aan toegespitste kennis van de samenleving die hen in staat stelt die samenleving beter te begrijpen.

Het gesprek komt wat moeilijk op gang op de 36^e verdieping van het ministerie (ook omdat de tafel onhandig is: erg vierkant, wat de interactie niet bevordert), maar ontwikkelt zich goed. Nuttige avond die kansen biedt voor de politie, maar ook voor het onderzoek. Ik zit in een aangename hoek aan de tafel, onder andere naast Job Cohen, mijn voormalige baas en een buitengewoon plezierige gesprekspartner. Als we elkaar ontmoeten zegt hij altijd: dag jongen. Job mag dat, ondanks mijn 61 jaar…

Dinsdag 10 september: lesgeven in Rotterdam

Ik geef les in de minor International Management & Consultancy van onze opleiding Technische Bedrijfskunde, elke dinsdag van 3 uur tot ongeveer half 7. Het eerste deel is een sessie met een collega waarbij studenten een paper aan elkaar en ons moeten presenteren, het tweede deel klassiek college. De groep studenten komt voor een deel uit het buitenland (Korea, Japan, Canada, Italië en Polen), voor een deel uit andere Nederlandse hogescholen, waaronder onze eigen hogeschool, vanuit diverse opleidingen. De minor heeft de reputatie pittig te zijn: arbeidsintensief (elke week papers schrijven) en conceptueel moeilijk.

Mijn lessen gaan over strategieontwikkeling en wel vanuit het fascinerende perspectief van de paradox. De moeilijkste vraagstukken voor een onderneming of maatschappelijke organisatie zijn die, die zich aandienen in de vorm van een paradox en in principe niet oplosbaar zijn. De klem tussen ‘playing it by the rules’ en ‘needing to change the rules’ (compliance versus choice), maar ook de spanning tussen shareholder value en stakeholder value of tussen globalization en localization. Juist de moeilijkheid van het ‘onoplosbare’ maakt het voor studenten – en soms ook voor mij – een moeilijk vak.

Rendementsdenken theoretisch verklaard

Maar het helpt me ook omdat ik in mijn werk met vergelijkbare paradoxen geconfronteerd wordt. De casuïstiek brengen we ook in, bijvoorbeeld rondom de paradox van ‘profitability’ versus ‘responsibility’. In die laatste kan ik de hele actuele discussie rondom het rendementsdenken kwijt: waar kies je voor cq wat drijft je: de dwang of drang vanuit bedrijfseconomische principes te redeneren of louter vanuit een maatschappelijke opdracht? Het simpele antwoord bestaat niet, wel qua waardeoriëntatie (die is volstrekt helder en wettelijk verankerd, het gaat om responsibility), niet voor wat betreft uitvoering (we hebben ook te zorgen voor de continuïteit van onze organisatie, inclusief de werkgelegenheid van onze mensen).

Donderdag 12 september: met de trein naar Londen

Om kwart voor 6 verzamelen we op Rotterdam Centraal. Met mijn collega’s (respectievelijk directeur, bestuursvoorzitter en Rector Magnificus) van Willem de Kooning Academie, Codarts en de Erasmus Universiteit gaan we twee dagen naar Londen. We hebben een intensief programma voor de boeg waarin we op zoek gaan naar inspirerende voorbeelden voor hoe we ons gezamenlijke initiatief  RASL (Rotterdam Arts & Sciences Lab) doorontwikkelen.

RASL is een prachtig programma waarin we studenten faciliteren om twee studies tegelijk te doen (bijvoorbeeld Beeldende Kunst bij Willem de Kooning samen met het University College van de EUR of Arts and Culture Studies samen met Klassieke Muziek bij Codarts). Zo’n 100 studenten volgen nu dat programma, maar we willen verder gaan: meer studenten die mogelijkheid bieden, samen geïntegreerde minoren ontwikkelen, een gemeenschappelijke master, wetenschappelijk én ‘artistic’ onderzoek combineren.

Transdisciplinair onderzoek

Bij het onderzoek is er ook de zoektocht naar het vinden en samenbrengen van disciplines die elkaar kunnen aanvullen, versterken of een nieuwe methodiek kunnen opleveren: interdisciplinair en transdisciplinair onderzoek. Uiteraard zijn wij als bestuurders vooral geïnteresseerd in de vraag via welke structuren, mechanismen of beleid we dat kunnen bevorderen.

Want dat vraagstuk heeft een veel bredere implicatie dan ‘slechts’ het kunstvakonderwijs in relatie tot de domeinen waar we in Londen over spreken. Hoe de toekomst eruit ziet, weten we niet precies, wel dat die de bestaande vakjes van de disciplines overstijgt (en techniek combineert met gezondheidzorg, algoritmes met ethiek, economie met informatiekunde, et cetera) en ook dat het meer is dan die disciplines ‘slechts’ samenvoegen.

Trinity Laban en Goldsmiths

Het zijn mooie instituties met een grote reputatie, gelegen op bijzondere plekken. Zeker de campus van Trinity Laban is bijzonder. Je wandelt door een decor van een Engelse kostuumfilm, met op de achtergrond voortdurend het geluid van oefenende studenten. Maar ook Goldsmiths is interessant, diep verbonden met een Londense wijk in ontwikkeling. Bij deze twee prachtige ‘art schools’ zien we voorbeelden van opleidingen die doelbewust georganiseerd zijn op het samenbrengen van disciplines en ook wat dat oplevert: binnen de kunstexpressies die niet meer in dat ene hokje te vangen zijn, sociale wetenschap die communiceert via vormgeving in plaats van of naast tekst, maar ook wetenschap die methodisch de grenzen van het geaccepteerde opzoekt of overstijgt. 

Trinity College in Londen

Vrijdag 13 september: de balans opmaken

In een restaurant op een steenworp afstand van ons hotel, maken we de balans op en maken we de eerste afspraken hoe we in Rotterdam verder gaan met dit spannende vraagstuk. Maken ook de balans op over hoe onze gesprekspartners praten over de Brexit, veelal met zorg en schaamte. De menukeuze is cultureel verantwoord: een hoogwaardige variant van Fish and Chips.

Dinsdag 17 september: Lesgeven in Rotterdam en bijpraten in Antwerpen

Centraal in mijn les staat deze week de paradox tussen ‘compliance’ en ‘choice’. Om het wat levendig te maken, had ik in de voorbereiding besloten de les deels op te bouwen rondom de maffia: ook een organisatie die voortdurend keuzes maakt in de dialectiek (zoals de methode heet waarmee we werken) tussen deze uiteinden op het continuüm. En hoe zij voordeel haalt uit goed getimede ‘changes in the rules of the game’. Achteraf een pijnlijke insteek. De dag erna zou een advocaat vermoord worden in Amsterdam. Een dramatische grens die gepasseerd wordt. Het ‘spel’ is definitief veranderd.

“Lange dag geweest, meneer”

Iets voor half 7 is de les afgelopen. In de lift vraag ik drie studenten waarom ze wat aan het gapen waren. Komt dat door mij? Ze stellen me gerust. “Lange dag geweest, meneer.” Ik haast me naar mijn auto op weg naar Antwerpen waar ik dineer en spreek met de voorzitter van de Raad van Bestuur van de Karel de Grote Hogeschool, in het Grand Café van het conservatorium. Mijn enige nevenfunctie op dit moment: lid van die Raad van Bestuur (in feite Raad van Toezicht). Erg leerzaam. Op een steenworpafstand van Rotterdam doen ze het allemaal net wat anders… Bijvoorbeeld, dat ze één keer in de maand vergaderen van ‘s morgens half 8 tot half 10…

Woensdag 18 september: Strategiesessie over de arbeidsmarkt in Rotterdam

De arbeidsmarkt. Het thema dat ons altijd bezighoudt, maar dat zich in de huidige tijd heel anders aan ons opdringt dan, laten we zeggen, tien jaar geleden. Het is een stevig vraagstuk dat een kwantitatieve dimensie heeft – deze avond praten we over stevige tekorten in de gezondheidszorg – én een kwalitatieve dimensie. Hetzelfde vraagstuk dat in Londen op tafel lag, ligt hier in Rotterdam in de Marconitoren op tafel: functie-inhouden, rollen en bedrijfsprocessen veranderen snel, met een toenemend contrast ten opzichte van de klassieke indeling in disciplines. Een gigantisch vraagstuk dat conceptueel gemakkelijk te duiden is (samenwerken, transdisciplinair werken, ontkokeren) en een hoop getoeter oplevert van ‘goeroes’, maar dat enorme implicaties heeft en gaat hebben voor hoe we ons onderwijs organiseren.

In termen van mijn collegereeks: hier hebben we een stevige paradox te pakken. Zal het eens aan mijn studenten voorleggen als ze op basis van hoofdstuk 8 uit het boek van De Wit aan een case moeten werken: managing the paradox of revolution and evolution.

Soms baal je van zo’n avondafspraak. Dit is er zo een: analytisch interessant, qua oplossingsrichtingen obligaat, met een hoog voetbalcoach-gehalte. Het komt niet veel verder dan dat we van alles moeten. We moeten veranderen, moeten lef tonen, moeten aan de bak, moeten samenwerken… Ik piep er dan ook een half uur voor het einde tussenuit…

Donderdag 19 september: wijnproeverij in Rotterdam

Dit is geen werken, maar gewoon leuk. Onze personeelsvereniging organiseert een wijnproeverij, geleid door twee deskundige collega’s, vinoloog Hanneke Schleicher en connaisseur Petra van Gelderen, zoals de dames zich voorstellen. Ik ben er deze keer graag bij. En blijk niet echt een kenner te zijn: ik scoor matig in het identificeren van druif en chateau…

Vrijdag 20 september: Van student tot voorzitter Raad van Toezicht (Rotterdam)

De week nadert zijn einde. Met een zoektocht naar nieuwe toezichthouders. De beslissing is uiteindelijk aan onze Raad van Toezicht, maar die kiest ervoor om dat met een commissie te doen waarin ook het bestuur én onze Centrale Medezeggenschapsraad vertegenwoordigd zijn: de voorzitter en een studentlid. Niet alleen is ‘iedereen’ betrokken, ‘iedereen’ zit gewoon aan tafel: van student tot voorzitter Raad van Toezicht. Om half 8 zijn we eruit hoe we verder gaan.

Spullen inpakken en naar huis. Het weekeinde ziet er veelbelovend uit. Zaterdagochtend blog schrijven en stukken lezen en voor de rest: neus in de zon… In de tuin, op de fiets en op het bootje van vrienden.