Ontmoeting 174 | We zijn weer begonnen

Zo woonde ik de indrukwekkende herdenking bij die gehouden werd bij het Joodse Kindermonument, had ik een gesprek met de minister van Onderwijs van Curaçao en vrijdagavond 13 augustus een overleg met ons coronateam. De boodschap was helder: we gaan open zonder noemenswaardige restricties. Wat zou volgen was een race tegen de klok om alles netjes neergezet te krijgen. Helemaal gelukt is dat niet. Hier en daar gingen we open met schoonheidsfoutjes. Maar de plezierige laag daaroverheen was blijdschap en opluchting, met een randje bezorgdheid. Want spannend is het wel. Maar toch: we zijn weer begonnen!

Kwart jongvolwassenen nu psychisch ongezond

De Volkskrant maakt het op 3 september meteen helder in een stevig getoonzette kop, in een artikel over recente CBS-cijfers: de psychische gezondheid van jongeren is ernstig verslechterd. De zoveelste aanwijzing dat vooral jonge mensen de prijs van corona betalen. We kennen de verhalen dat jonge mensen online onderwijs wel plezierig vinden. Het was aandoenlijk, die verslaggever van NPO1 die bij het opengaan van Hogeschool Inholland op de maandagochtend in Den Haag studenten aansprak in de verwachting dat die blij zouden zijn. Dat waren ze ook wel, maar hij had pech: ze spraken met evenveel plezier over hun online ervaringen. Dat is natuurlijk ook onderdeel van de werkelijkheid. Maar het dominante beeld is er toch één van een generatie die een prijs betaalt vanwege onderwijs dat online zeker zijn kracht kent, maar dat toch dominant moet leunen op fysieke aanwezigheid. Met name als de groep wat groter wordt en interactie in de groep belangrijk is, dan is fysiek in elkaars nabijheid zijn wezenlijk. En dat geldt dus voor een groot deel van ons onderwijs.

‘Onderwijs gaat niet dicht in vierde golf’

Een stellige uitspraak van minister Van Engelshoven, bij de opening van het hogeschooljaar bij onze collega’s in Limburg. Niet minder dan een trendbreuk. Het afgelopen anderhalf jaar was de strategie afschalen bij oplopende besmettingen en opschalen bij aflopende besmettingen. Nu we ontdekken dat vaccinatie ons wellicht niet van corona gaat verlossen (omdat we uiteindelijk nooit een vaccinatiegraad bereiken die afdoende is en/of er varianten gaan ontstaan die zich eraan onttrekken) en we rekening moeten houden met een vierde (vijfde, zesde, …) golf, rekent zij in feite af met het bestaande mechanisme, namelijk onderwijs afschalen bij oplopende besmettingen. Maar hoe dan? En wat is dan het slot op de deur?

In ons blad Profielen maak ik helder – later nog een keer via Radio Rijnmond - dat we dan verplicht testen moeten gaan overwegen. Ter voorkoming van misverstanden, ik zeg niet NU INVOEREN, ik zeg: klaarstaan als dat aan de orde is. Juist omdat het een vraagstuk is dat verbonden is met principes, juist omdat het zulke heftige emoties oproept, maar ook omdat het gepaard zal gaan met stevige en kostbare logistieke operaties, moeten we nu al doordenken hoe dat eruit zou kunnen zien. Als we dat gaan doen zodra de ziekenhuizen volstromen, zijn we én te laat en zal het gesprek met nog meer emotie, hijgerigheid en twittergedoe omgeven zijn. Eigenlijk zijn we al te laat.

“Uw draai is zeer betreurenswaardig”

Een enkeling confronteert me met het gegeven dat ik eerder (dat speelde in het voorjaar) zelftesten als toegangsbewijs afgewezen heb. Die draai is betrekkelijk. ‘Toen’ stond, net als nu, in het teken van alles eraan doen om het hoger onderwijs open te houden. Dat is de grote constante die ons moet blijven inspireren. Dat deden we in het voorjaar in de veronderstelling dat vaccineren ons uit deze crisis zou halen. Dat was (en is) als land en als onderdeel van de internationale gemeenschap onze strategie en als die strategie de succesvolle blijkt te zijn, dan bewegen we langzaam maar zeker naar een nieuwe werkelijkheid.

Maar de deskundigen roepen ons op om anders te gaan denken, bereiden ons voor op een permanente aanwezigheid van het virus met een blijvende, (te) grote belasting voor de gezondheidszorg. Of zoals hoogleraar Van Egmond het bij de NOS zegt: “We hadden gehoopt dat vaccineren een superwondermiddel zou zijn, dat is helaas niet het geval”. Om er snel aan toe te voegen: “Maar het lost wel een hele hoop problemen op”. Klinkt een beetje als een gelijkspelletje. Dus moeten we een plan B hebben, voor als er toch een verlenging komt als het virus muteert.

Over jazz, leiderschap en jong talent

Ik heb een afslag genomen wat betreft mijn muzieksmaak. Ik weet niet of het door corona komt, het heeft zich in ieder geval voltrokken in de coronatijd. De jazz. Met haar fascinerende geschiedenis als kunstvorm diep geworteld in de zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten en daarmee ook omgeven met pijnlijke flarden van racisme, maar ook trots, bevestiging van een identiteit en groeipijnen van een gemeenschap. Onze jaaropening is een ode aan de jazz, in verbinding met het thema dat centraal staat: leiderschap, persoonlijk leiderschap. De jazz, altijd op zoek naar een vorm van harmonie (die overigens knap chaotisch kan overkomen), waar (bewust) gekozen ontregeling altijd op de loer ligt en het geheel naar een hoger plan kan tillen. Drummer Joost Patocka, verbonden aan Codarts vertelt mijn favoriete anekdote: die van Miles Davis die een pijnlijke fout van zijn toetsenist niet afstraft maar omarmt door meteen een andere toonsoort op te zoeken en daarmee de harmonie. Vertrouwen, ruimte geven en niet bang zijn voor ontregelingen zijn sleutelwoorden. Talent een noodzaak.

De wereld knapt op van het hbo

Daarmee slaan we de brug naar onze jaaropening: dat is een parade van (jong) talent. Dat talent overziend, kom ik tot een hele optimistische conclusie. Als we de vondsten van onze prijswinnaars bij elkaar zien en ons voorstellen dat dat allemaal werkelijkheid wordt, dan reduceren we de CO2-uitstoot in de scheepvaart zeer aanzienlijk, worden sommige aandoeningen beduidend minder pijnlijk, wordt Parkinson hanteerbaar, leiden we verpleegkundigen op die mensen helpen in moeilijke omstandigheden regie over hun leven te houden en komt duurzaam ondernemen een stap dichterbij. En ik weet wel, bij de jaaropening staan de mensen op het podium die niet voor niets prijswinnaars zijn, maar ook die 44.000 andere collega’s en studenten zorgen ervoor – ik zeg dat zonder overdrijven – dat de wereld een beetje beter wordt.

Het is zo goed dat we weer volle bak open zijn en al die jonge mensen, die vol verwachtingen zijn, weer kunnen ontvangen. Ik herhaal: onderwijs is een activiteit die in de kern een fysieke interactie vereist. Als we ons te veel laten meeslepen in het digitale ideaal, als we te bang zijn voor het digitale geweld van private aanbieders en daar te veel in mee gaan, gaan we studenten én talenten verliezen.

Mijn zomer was wat onrustig. Het werk kabbelde door. Dat feit heeft er niet voor gezorgd dat we weer open zijn. Dat hebben we te danken aan al die collega’s – en bedrijven die we ingehuurd hebben – die de hele zomer keihard hebben doorgewerkt: verbouwingen, verhuizingen, installatie van nieuwe apparatuur. 

Waarbij de collega’s van het onderwijs niet schroomden om soms letterlijk de handen uit de mouwen te steken. Ik zou willen dat de samenleving een keer zou zien wat er nodig is om zo’n hogeschool mooi draaiende te houden. Ik heb het mogen zien deze zomer. Niets minder dan een huzarenstukje. Veel dank daarvoor. Vaak onzichtbaar, maar essentieel werk. De docent die een student begeleid heeft bij het afstuderen, krijgt vaak bloemen. Terecht. Maar de ondersteuner die het lokaal inricht, ook. Weliswaar symbolisch, maar toch: bij deze.