Ontmoeting 180 | We moeten onze jongeren andere studiekeuzes laten maken

Richt taskforce zorgmedewerkers op

Laat ik met de korte termijn beginnen. In de kern leggen we Nederland beperkingen in haar bewegingen op, omdat we de zorg onvoldoende weten op te schalen. Met in toenemende mate een naar neveneffect. We zien steeds meer berichten in het nieuws over de reguliere zorg, die moet worden uitgesteld. Zelfs kankeroperaties worden nu afgezegd, omdat er handen nodig zijn aan de bedden op de IC’s. De situatie wordt alsmaar zorgwekkender, zeker als je bedenkt dat er al heel veel reguliere zorg moest worden ingehaald. De term zorginfarct is – helaas – op zijn plaats.

Wat kunnen we nú doen? Richt een taskforce op die ervoor zorgt dat er nú capaciteit komt. Hoe? Door mensen in de zorg per direct beter te betalen. Door mensen die de zorg hebben verlaten terug te halen. Door mensen in te zetten die wel gekwalificeerd zijn, maar niet het juiste papiertje hebben. Door in gesprek te gaan met het onderwijs, want daar lopen ook gekwalificeerde mensen rond die kunnen helpen. En willen helpen. Als een willekeurig bedrijf geconfronteerd wordt met een tekort van een essentiële grondstof zal dat bedrijf er alles aan doen om dat tekort op te heffen en zal dat bedrijf bereid zijn daar voor te betalen. Als we in Nederland een tekort aan IC-personeel hebben, staat ons hetzelfde te doen. 

De perfecte storm: overal tekorten op de arbeidsmarkt

Dan de lange termijn. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we in de toekomst niet weer te maken krijgen met een zorginfarct? Die vraag krijgt extra accent als we bedenken dat we met z’n allen in een soort perfecte storm zitten. De tekorten zijn er nagenoeg overal en – redenerend vanuit een hbo-perspectief – zullen alleen maar toenemen als we bedenken dat op termijn de demografie ervoor zorgt dat er minder jonge mensen naar het hbo zullen komen. Op welke manier krijgen we het voor elkaar dat we ook genoeg leraren tot onze beschikking hebben? Hoe krijgen we de tekorten in de IT-sector en in de techniek weggewerkt, aan de vooravond van immense transities die bijvoorbeeld de klimaatuitdaging noodzakelijk maken?

De heilige koe: keuzevrijheid

Nu is de totale ‘workforce’ van ons land afhankelijk van de keuze van grofweg 17-jarigen. Die keuzes worden zowel soms erg bewust, maar soms ook losjes, zo weet ik uit eigen ervaring op onze hogeschool, gemaakt. Met als gevolg dat ze uiteindelijk moeilijk een baan kunnen vinden of niet de baan waar ze op hadden gehoopt. Macro bezien, dat we een toekomst tegemoet gaan van blijvende tekorten op de arbeidsmarkt aan de ene kant en het risico van werkloosheid aan de andere kant; bijvoorbeeld met een economische opleiding, waar in Rotterdam bijna 50 procent van de studenten voor kiest.

De kinderen zijn op

Het mag niet zo zijn dat we aan de ene kant een overschot hebben aan afgestudeerden en aan de andere kant een tekort. Er wordt vaak geroepen dat we meer leraren, verpleegkundigen, technici, en ICT’ers moeten opleiden, maar zo simpel is het niet. De kinderen zijn op, zoals ik dat noem. Neem onze opleiding Verpleegkunde. Daar hebben we de instroom in Rotterdam van 300 naar 750 weten op te krikken. Meer zal het niet worden, op de middellange termijn zelfs alleen maar minder. En met dit soort aantallen trekken we de zorg niet uit het slop.   

Dus moeten we proberen jongeren richting de kwetsbare sectoren zien te ‘masseren’ door meer en beter te laten zien hoe waardevol werken in het onderwijs, de zorg of in de techniek kan zijn. Niet alleen waardevol voor de maatschappij, maar ook voor hen zelf. We moeten zelfs durven doordenken meer dwang uit te oefenen.

Betere brug tussen onderwijs en arbeidsmarkt

Helaas bereiken we met alleen opleiden geen doorbraak, was het maar zo eenvoudig. Wat nodig is, is een nieuwe verhouding tussen het hoger onderwijs en de arbeidsmarkt. De schotten tussen deze werelden moeten weg, zodat ze beter met elkaar kunnen versmelten. De stap van studeren naar werken is nu namelijk te groot. Waar je als student nog als ‘lerende’ gezien wordt, ben je in je arbeidzame bestaan vanaf dag één een ‘professional’ waarop gerekend wordt. In de zorg verlaat maar liefst 43 procent van de jonge professionals al na twee jaar de sector. De verwachtingen zijn hooggespannen, terwijl juist de eerste jaren van je loopbaan cruciaal zijn voor de ontwikkeling van deze professionele identiteit. In het onderwijs besteden we in het Platform Samen Opleiden aandacht aan deze inductiefase: startende leraren worden gericht ondersteund in de eerste fase van hun loopbaan. Laten we ook een inductiefase voor alle startende hbo-verpleegkundigen introduceren. 

Een ander voorbeeld van hoe onderwijs en arbeidsmarkt vervlochten kunnen raken is Career Boost. Een samenwerkingsverband dat zich inzet voor meer hoger onderwijs in de regio Drechtsteden, voor jongeren én werkenden. Career Boost ontwikkelt uitdagende stages, onderzoeksprojecten, minoren en afstudeerprojecten voor bachelor-studenten, zodat zij in de laatste fase van hun opleiding kunnen kennismaken met bedrijven en werkgevers. En meteen hun bijdrage aan dat bedrijf leveren.

Leven lang leren als norm

Verder ontkomen we er niet aan onze nationaal zwakke flank in de ogen te kijken: nascholing, omscholing en bijscholing. Kortom, levenslang leren moet radicaal hoger op de agenda, in een complementaire samenwerking tussen het publiek en het private onderwijs en goed afgestemd op wensen van bedrijven en maatschappelijke organisaties. Met een overheid die daarin fors investeert.

Collectieve aanpak onderwijs en arbeidsmarkt

Er zal veel meer nodig zijn. Dus moet er een nationaal geregisseerde aanpak komen waar het gaat om de problematiek onderwijs-arbeidsmarkt. Er moet er een offensief komen dat ons uit de perfecte storm leidt. Een individuele (hoge)school kan veel doen, maar niet alles wat noodzakelijk is. 

Mooi dat de kabinetsformatie niet echt op schema ligt. Kunnen ze dit nog net even meenemen.