Ontmoeting 21

Vrijdag 8 november: Tochtige gang

ECHO presenteert de resultaten van onderzoek naar het beleid van de afgelopen jaren dat bij uitstek in de Randstad gevoerd is om het studiesucces van allochtone studenten te vergroten. Sluipenderwijs is het vraagstuk rondom de allochtone student in het hoger onderwijs van karakter veranderd. Of zoals ECHO het aangeeft in de uitnodiging voor de conferentie waar het onderzoek gepresenteerd wordt: "Het belangrijkste vraagstuk van vandaag is niet de toegang van allochtone studenten tot het hoger onderwijs maar de uitval en het rendement. Dat is op zich heel positief nieuws! Wie had dat twintig jaar geleden durven voorspellen? Het is een enorme prestatie van de onderwijssector en de allochtone studenten zelf. De uitdaging die ons rest is echter bijna even groot. Het gat tussen de allochtone en autochtone leerlingen in uitval en rendement in het hoger onderwijs wordt elk jaar groter. Die trend moet worden gestopt met gerichte interventies."

Hogeschool Rotterdam heeft de afgelopen jaren heel veel geïnvesteerd in het vergroten van het studiesucces. En met succes, als we de Randstad als referentie nemen. Een paar kengetallen: in het bovengenoemde rapport wordt een onderscheid gemaakt tussen kwetsbare groepen en niet-kwetsbare groepen wat betreft uitval in combinatie met bepaalde opleidingen. De hogeschool doet het zowel ten aanzien van de kwetsbare als de niet kwetsbare groepen goed. Neem je als referentie het land, dan hebben we nog een weg te gaan. Waar de hogeschool 73% van de autochtone studenten en 64% van de niet-westers allochtone studenten behoudt,  zien we landelijk een studiesucces voor deze groepen van 78% respectievelijk 71%. En als we inzoomen op bepaalde opleidingen bij ons dan zien we daar gemiddelde uitvalcijfers van 30% tot 41%. Een groot maatschappelijk vraagstuk, lijkt me. Weken later heb ik het beeld gebruikt van de kille, tochtige gang: de voordeur staat wijd open, maar de achterdeur ook, met als gevolg dat te veel studenten via een kille, tochtige gang het hoger onderwijs weer verlaten.

Dinsdag 10 december: Minderheden zijn in de meerderheid

Om 17.00 uur komen docenten, studenten en deskundigen bijeen om te praten over het vraagstuk van diversiteit en studiesucces. We sluiten om 20.00 uur af met een eenvoudige pastamaaltijd. Ik ben uitgenodigd en gevraagd om nog eens aan te geven hoe het kan dat in de strategie van de hogeschool (Focus) het woord 'diversiteit' niet voorkomt. Terwijl onze hogeschool naar een situatie groeit waarbij de minderheden in de meerderheid zijn en we een stevig vraagstuk hebben wat betreft hun studiesucces. Indringender is de vraag om nog eens uit te leggen waarom het redelijk succesvolle beleid van de hogeschool - zie de resultaten van het ECHO-onderzoek - aanpassing behoeft. Zo'n kans om het verhaal nog eens te vertellen, laat ik niet snel lopen.

De strategie van de hogeschool is van een verbluffende eenvoud: de belangrijke doelstellingen in het onderwijs moeten in de klas verwezenlijkt worden. Te vaak wordt in het onderwijs besloten iets naast de klas te organiseren, worden belangrijke doelstellingen weggeorganiseerd in een project buiten de klas. Het bevorderen van studiesucces kan aanleiding zijn om buiten de klas additionele voorzieningen voor studenten te organiseren. Dat kan ook met succes zoals onze hogeschool laat zien. Maar die voorzieningen zullen altijd additioneel moeten zijn ten opzichte van wat in de klas gebeurt. Sterker nog, er dreigt een averechts effect: wij zijn van het onderwijs en het hoge niveau, zij van het studiesucces.

Met onze insteek benoemen we studiesucces tot een kernkwaliteit van het onderwijs. Daarmee accepteren we niet dat studiesucces lijnrecht tegenover kwaliteit komt te staan. Daarmee worden we nog eens teruggeworpen op de vraag wat de professionaliteit van de onderwijsgevende behelst: in mijn ogen voldoende professionele empathie, geïnteresseerd zijn in de studenten in de klas, willen aansluiten bij hun leerstijl en hulp vragen als dat niet zo eenvoudig blijkt te zijn. Immers, als we kijken naar het palet van studenten aan onze hogeschool, dan zijn de minderheden in de meerderheid; van Zeeland tot Rotterdam Zuid, van Aruba tot Krimpen aan de IJssel, van christen tot moslim, man en vrouw. De onderwijskundige opdracht om tegemoet te komen aan de verschillen in de klas is geen eenvoudige, maar moeten we niet weg willen zetten in een project naast de klas.

De onderzoeker Daniël van Middelkoop uit Amsterdam vat onderzoek samen naar succesvol diversiteitbeleid: formuleer een visie, werk aan het urgentiebesef en ..... verbindt het met het primaire proces.

Vrijdag 13 december: Selectie omwille van de toegankelijkheid

Ik ben op onze locatie 'Rochussenstraat'. Mijn werkplek voor het komende half jaar. Mijn kamer op locatie Museumpark is als onderdeel van een grote renovatie gedurende een half jaar uit de running. Als ik 's morgens binnenloop en struikel over de dozen en 's middags me een weg baan tussen verhuizers door, voelt dat wat weemoedig aan. En dat terwijl het maar voor een half jaar is..... Om het wat aantrekkelijker te maken heeft men mij verteld dat het uitzicht over Rotterdam adembenemend is vanaf de 15e verdieping. Ik ga snel even kijken..... Enige dat ik zie is mist....

De hogeschool heeft besloten maximaal gebruik te maken van de mogelijkheden die de wetgever geboden heeft om eisen te stellen aan de aanmelding door studenten. We gaan met elke aanmelder in gesprek, vragen van elke aanmelder een studiekeuzecheck te ondergaan en beslissen - bij aanmelding na 1 mei - bij een substantieel aantal opleidingen of de student in kwestie toelaatbaar is of niet. Een gigantische logistieke operatie om ruim 15.000 gesprekken te organiseren, 500 collega's te trainen die die gesprekken gaan voeren en om alles goed af te stemmen met alle scholen om ons heen.

Om er zorg voor te dragen dat het beleid goed landt, hebben we een zogeheten 'Roadshow' georganiseerd. Ik ga - samen met drie collega's, waaronder onze projectleider Ronald Goijen - langs de vier grote locaties van Hogeschool Rotterdam. In totaal zien we in drie weken zo'n 300 collega's die bij de uitvoering betrokken zijn.

Naast de complexe logistiek praten we veel over wat nu precies het doel van deze operatie is. Het uiteindelijke doel is jonge mensen aanzetten beter na te denken over hun studiekeuze. "Het persoonlijkheidskenmerk waarvan uit onderzoek blijkt dat het een relatie heeft met de studievoortgang is motivatie in termen van zelfvertrouwen, verwachtingen en aspiratie", valt te lezen op de site van de Universiteit Leiden. Een site boordevol relevant onderzoek, best practices en talloze tips. We zetten de voordeur iets minder ver open en gooien hem hier en daar op slot om jonge mensen aan te zetten beter gemotiveerd te kiezen. We worden selectiever uit toegankelijkheidsoverwegingen. Niemand schiet er iets mee op als te veel studenten de draaideur van het hoger onderwijs binnen gaan om er vervolgens weer meteen uit te draaien. Dan kan beter iemand bij die deur staan en vragen: "Zou je dat nu wel doen?" En als dan een gemotiveerd "ja" volgt? "Kom binnen, we gaan je helpen er een succes van te maken!" En als we dan sommige aanmelders laten weten dat ze niet welkom zijn bij een opleiding, is ook dat bedoeld - hoe vreemd het mogelijk klinkt - om deze jonge mensen uiteindelijk op de goede plek in het hoger onderwijs terecht te laten komen.