Ontmoeting 36

Vrijdag 29 augustus: hbo fietstocht

Elke zomer treffen rond de 400 collega's elkaar als gast van één van de Nederlandse hogescholen. Dit jaar zijn er maar liefst drie gastheren, te weten de NHL, Stenden en Van Hall. Wat ze gemeenschappelijk hebben is dat ze geworteld zijn in Friesland. Wat de collega's gemeenschappelijk hebben is tweeledig: liefde voor het hbo en de fiets. En dus verzamelt zich een grote groep carbon, aluminium en zelfs ouderwets staal op het plein van de hbo campus, waarna we in groepen worden weggeschoten.

Fietsen is voor mij de ideale manier om mijn gedachten te ordenen. De monotone cadans brengt je tot rust, de inspanning dwingt je te focussen, met als gevolg dat je dwars door je vermoeidheid heen een issue heel goed weet te doorgronden. Dat is niet het gevolg van een systematische, grondige doordenking, maar dat ene thema sta je toe in de beperkte ruimte die je met kruissnelheid van 30 tot 32 km/uur hebt, draag je als het ware met je mee en dan dringen zich vaak verassende, respectievelijk verhelderende invalshoeken aan je op. 

Tussen de leuke gesprekken door met oude en nieuwe collega's, is dat thema vandaag de opening van de hogeschool aanstaande woensdag. Ik zoek al een paar dagen naar de toon die ik ga hanteren en de thema's die ik wil communiceren. Het thema heb ik eigenlijk betrekkelijk snel te pakken. Ik ga proberen het 'kleine verhaal' groot te maken. Niet meedoen aan die competitie van ferme, de krant halende beleidsuitspraken, thema's waar Den Haag over vergadert, maar die vaak wat ver weg staan van de alledaagse werkelijkheid in de klas in Rotterdam.

Zeker, de bureaucratie is een issue, studenten die in de spits reizen ook, net zo goed als de verhouding tussen hogescholen en universiteiten. Maar het echte issue in de klas is hoe we in verbinding komen en blijven met studenten, hoe we als professional scherp blijven, aangesloten met de beroepspraktijk en hoe we dat over weten te brengen op jonge mensen. Ik besluit tot een - vanuit beleidsoogpunt - 'pretentieloze' speech. Niet het grote, maar het kleine verhaal.

Ik heb meer kilometers nodig om te besluiten met welke toon ik mijn verhaal ga houden. Ik werk nu twee jaar bij de hogeschool, heb me bij voortduring scherp en kritisch uitgelaten over onze eigen kwaliteit, maar de trots die zich ontwikkeld heeft over wat we doen, nodigt meer en meer uit de positieve kant te gaan benadrukken. En hoe vreemd dat ook klinkt, dat is niet mijn grootste kwaliteit. Ik benadruk sneller wat niet goed gaat in plaats van watwel goed gaat, ook al vertellen mensen mij vaak datgene dat niet goed is. Ruim voor we in Leeuwarden terug zijn, weet ik het.

Als ik nou eens gewoon een paar van onze opleidingen behandel, daar over vertel. Opleidingen die het goed doen, opleidingen die stappen zetten waar het onze centrale kwaliteitsindicatoren betreft, onze Rotterdamse ankerpunten. Dan zal toch ook wel duidelijk zijn dat we in Rotterdam grote vorderingen gemaakt hebben, maar dat we ook nog een weg te gaan hebben? 

Maandag 1 september: de top 10 van het hoger onderwijs

Niemand zegt het uitroepen van de top 10 door Scienceguide serieus te nemen, maar op maandagochtend lijkt het moeilijker dan anders  de site te benaderen. Ik denk dat velen hun nieuwsgierigheid niet kunnen bedwingen en willen weten wie nu de grootste inspiratiebron van ons allen is. Bij het zien van de lijst ben ik wat teleurgesteld. 

De lijst - met nauwelijks enige methodische onderbouwing - is verworden tot een agenda, een speeltje, grappig en niet zonder humor. En een enkel plagerijtje van de hoofdredacteur: Doekle Terpstra met zijn staat van dienst bovenaan zetten in de tip 5, bijvoorbeeld. Maar het is vooral een uitdrukking van het denken dat het hoger onderwijs zich afspeelt in Den Haag, dat hoger onderwijs gaat over het leenstelsel, zzp'ers, beleid op het gebied van internationalisering, prestatieafspraken. Oftewel, dat hoger onderwijs gaat over de grote beleidsverhalen, terwijl we het juist kleiner moeten zien te maken, terug moeten zien te brengen naar de klas. Om van daaruit, vanuit het perspectief van docent en student, de wereld te veroveren. 

Scienceguide: probeer volgend jaar die man of vrouw te vinden die vanuit dat kleine perspectief de meeste toegevoegde waarde heeft gehad. En ik denk dat dat per definitie geen bestuurder of politicus kan zijn...

En nu het eerlijke verhaal. Mijn teleurstelling was vooral van persoonlijke aard, oftewel pure ijdelheid. Mijn achtste plaats werd opgesierd met een foto van wat - vanuit het hier en nu geredeneerd - op zijn best mijn jongere broertje met een te ruim zittend pak had kunnen zijn.... 

Woensdag 3 september: opening van het hogeschooljaar 2014 -2015

We openen het hogeschooljaar. Ik kies ervoor een toon te zetten door drie opleidingen in het zonnetje te zetten en het publiek steeds te vragen voor de collega's te applaudisseren. De opleiding Verpleegkunde, die het moeilijk had en inmiddels grote stappen maakt waar het de studenttevredenheid betreft en die vorige week te horen kreeg dat hun voorwaardelijke accreditering een definitieve zal zijn; de opleiding Industrieel product ontwerpen die een studenttevredenheid heeft van 4,2, wat een excellente score is en de opleiding Bedrijfseconomie die met succes de strijd is aangegaan tegen de te hoge uitval. Bij alle drie staan als verhaal achter de getallen teams die de handen ineen slaan, die drager willen zijn van het onderwijs en verantwoordelijkheid nemen. Maar ook zijn het opleidingen met een duidelijke lijn, waar knopen doorgehakt worden en keuzes worden gemaakt. 

Voor en na mijn verhaal worden studenten in de spotlight gezet, zelfbewuste jonge mensen die zo'n zaal altijd een gevoel geven van ontroering, trots en hoop; jonge mensen die ons een glimp geven van een toekomst die soms wat overschaduwd wordt door mondiale somberheid (zeker deze zomer), maar die door deze vitaliteit zijn weg zal vinden. Tussendoor presenteren we  ook nog ons visiedocument voor de komende jaren, het 'Position Paper'. 

Het einde van de bijeenkomst doet een groot appèl op ons improvisatietalent. Nieuw is dat de zaal mag stemmen, via stemkastjes en smartphones, welke student er met de hoofdprijs vandoor gaat. We hebben alles tot in de puntjes doorgesproken, geoefend en 'plannen B' ontworpen, behalve op het punt dat er wel eens een gelijke stand zou kunnen ontstaan. En wat gebeurt er? Er eindigen twee studenten op plaats één. De voorzitter van de Raad van Toezicht, die de prijsuitreiking doet, besluit in een stijl van Rotterdamse onverzettelijkheid, ter plekke twee eerste prijzen toe te kennen. Een euforisch, ongestructureerd einde van een mooie middag. 

Donderdag 4 september: proefvisitatie

Ik ben ooit directeur geweest van NQA, één van de organisaties die visitaties uitvoeren in het kader van de accreditering. In dat jaar heb ik 140 rapporten van opleidingen gelezen en heb daarmee op en vrij indringende manier het hbo aan me voorbij zien komen; dat wil zeggen het hbo op papier. Spannend is altijd welke werkelijkheid achter dat papier schuilgaat. Dat is sowieso de ultieme opdracht van elke bestuurder, in ieder geval zo zie ik dat. Kwaliteit moet je willen vastpakken, definiëren en daar moet je verantwoording over vragen, zo precies mogelijk. Kwaliteit moet je dan ook van precieze indicaties willen voorzien, zoals onze 'Rotterdamse ankerpunten', maar je moet ook steeds willen zien wat het verhaal is achter die getallen, het verhaal dat schuil gaat achter het visitatierapport. 

Ik ben uitgenodigd - ik denk vanwege het genoemde verleden bij NQA - door de opleiding Gezondheidszorgtechnologie (GZT) om zitting te nemen in een panel dat een proefvisitatie uitvoert. Ik heb die uitnodiging met open armen aanvaard. Het houdt me verbonden met het onderwijs. Onze voorzitter is Wim de Boer, een collega die alles weet van visitaties en medelid is Annemarie Meulenberg die leiding geeft aan een van onze betere opleidingen, Logopedie. In de voorbespreking zijn we het er snel over eens waar we studenten, docenten en leidinggevenden op willen bevragen. Wat volgt is een intensieve ochtend over het profiel van de opleiding, de interpretatie van bepaalde ontwikkelingen in de studenttevredenheid, gesprekken met studenten die met een grote volwassenheid over hun studie praten, docenten en leidinggevenden die kritisch durven te zijn. We praten met een opleiding die het in de kern goed doet, hoewel er voor sommige parameters stappen gezet moeten worden.

Mij leert zo'n ochtend weer dat zelfs het zoeken naar het verhaal achter de cijfers niet voldoende is.  Als we het verhaal helemaal terugbrengen tot zijn essentie, helemaal klein weten te maken, dan gaat het uiteindelijk om de professionele waarden van een opleidingsteam. Die manifesteren zich in een bepaalde handelwijze en die geeft op zijn beurt resultaten te zien.

In die gelaagdheid wordt het verhaal van het onderwijs verteld. Het kleine verhaal, dat niet vaak genoeg verteld kan worden.