In onze huidige onderwijsvorm moeten we meer ruimte creëren voor anders denken en doen. Lege lokalen en klassen laten zien dat studenten dat van ons eisen. Want waarom zou je door weer en wind naar school fietsen, of drie keer overstappen met het OV, als je hetzelfde voorgeschoteld krijgt via je scherm thuis op de bank? Studenten zoeken juist naar verbinding; onderling en met maatschappelijke thema’s. Het klassieke eenrichtingssysteem is ‘oldskool’. Dus minder kennisoverdracht en meer persoonsvorming en socialisering. En dat lukt met tijd voor meer het gesprek voeren. Of in de woorden van onze studenten, laten we met elkaar praten.
Dialoog vereist verbinding
Tijdens de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen brachten we studenten van verschillende sectoren en opleidingsniveaus (mbo, hbo en wo) samen. In kleine intieme momenten spraken ze over hetzelfde onderwerp, vanuit verschillende invalshoeken. De verbinding op een lastig thema als ‘ van wie is de stad’ leerde om oprecht naar elkaar te luisteren. https://www.nieuwrotterdam.nl/#blok4 De gesprekken, ideeën en oplossingen die ze bedachten waren prachtig. Door deze cross sectorale samenstelling, ontstonden er creatieve oplossingen die je in eerste instantie niet verwacht. Dat kwam door een intrinsieke behoefte en gedrevenheid, om ieder vanuit zijn eigen invalshoek, het probleem op te lossen.
Dialoog als tegenwicht voor polarisatie
Nederland kent juist een rijke geschiedenis van het goede gesprek voeren. Maar het lijkt alsof we het zijn afgeleerd. Kijk naar de boerenprotesten en de gewelddadige vormen die ze aannemen. Ik begrijp hun woede, maar de systeemverandering is onvermijdelijk zoals lector Kees Klomp beschrijft in z’n opiniestuk. Ik werd een aantal maanden geleden positief verrast met het afstudeerwerkstuk van een van onze studenten – Sami Martins Ribeiro. Zij stelde voor om een dialoogplatform INCLUDED te realiseren, voor en door studenten over ongehoorde verhalen over diversiteit en inclusie. En dat hebben we gedaan. Afgelopen maand hebben we het dialoog platform gelanceerd, en zijn we inmiddels vijf themabijeenkomsten verder waardoor studenten vanuit verschillende opleidingen met elkaar in gesprek gaan. Over de onderwerpen die zij relevant hebben en nodig hebben in hun persoonsvorming en socialisering. Tijdens de lancering zaten verschillende studenten en docenten bij elkaar die hun eigen verhaal vertelden over discriminatie en racisme. We leren aan tafel los te komen van de huidige patronen, niet te snel oordelen, niet handelen vanuit cynisme of angst door het voeren van het gesprek met elkaar. Niet nog meer debat waarin de ene tegenover de ander mening wordt gezet en juist polarisatie faciliteert en het wantrouwen groeit. Het gaat vooral om openhartig en oprecht luisteren naar elkaar. Nieuwsgierig zijn, vragen stellen en ander geluiden laten binnenkomen. Nieuwe mensen (gezichten én inzichten) de ruimte geven: wat vraagt de opgave nu écht? Een frisse blik, los van belemmeringen, is noodzakelijk. Daar zijn de opgaves simpelweg te urgent voor. Niet te snel in oplossingen denken, maar eerst de opgave onderzoeken en empathie tonen. De verbinding maken met elkaar.
Het gesprek voeren is dan ook de meest essentiële onderwijsvorm. Niet optioneel, maar als onderdeel van onze programmering en didactiek. Het voeren van een kwalitatieve dialoog moet je ook leren. Ik gaf laatst een lezing bij de bibliotheektheater van Rotterdam en benadrukte het belang van taalontwikkeling. En dan bedoelde ik niet alleen het correcte gebruik van je d’tjes en t’tjes. Taal betekent met elkaar in dialoog gaan, je eigen identiteit ontwikkelen en over de bühne brengen. Vanuit de dialoog begrijpen wat je als persoon voelt tegenover een vraagstuk. Vaak ontdek je zo ook waar je intrinsieke motivatie vandaan komt.
Dialoog als stimulans voor een onderzoekende houding van studenten en docenten.
Vorige week bezocht ik EMI (Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie) op Rotterdam Zuid. Vier studenten presenteerden hun opstellingen bij het Nieuwe Instituut tijdens de tentoonstelling ‘Ontwerp en Samenleving’ en vooral het project van watermanagement student Aniss Idahmanen viel me op. Hij ontwikkelde een scorekaart die aangaf hoe groen een straat is. Dat deed hij door in elke straat te kijken naar het aantal bomen, voortuinen en andere groenvoorzieningen. Z’n onderzoek richtte zich op de wijk Hillesluis die hierop laag scoorde. Een mooi project waarbij ik vooral onder de indruk was door de manier hoe deze student bewustzijn creëerde bij de bewoners.
Hillesluis is een focuswijk waar veel mensen wonen met een kleine beurs. Het klimaatprobleem doet er simpelweg niet toe als je nauwelijks rondkomt elke maand. Dus hoe maak je bewoners ervan bewust dat dit wel degelijk effect op ze heeft? Wederom het antwoord; door met ze in dialoog te gaan.
Aniss ging de straat op en sprak ze aan in hun wereld. Hij praatte niet over de stijgende zeespiegel, maar over de schade die klimaatverandering aanricht in hun eigen straat en huizen. Daar kreeg hij aandacht mee, want schade betekent kosten en daar wacht niemand op. Door met ze in dialoog te gaan, overtuigde hij ze om actie te ondernemen.
Dialoog als bouwsteen
Dialoog verbindt ons, voorkomt polarisatie en stimuleert onderzoek. Nu moet het alleen haar weg vinden in onze curricula. Dat gaat soms lastig want in het onderwijs is veranderen complex. Ook al bevinden we ons in een systeemverandering het veranderen van koers heeft veel voeten in de aarde. Daarom moeten we lef tonen. En de vraag is niet of we gaan veranderen. De vraag is hoe we het containerschip de juiste koers laten varen. Simpelweg omdat de studenten dit van ons eisen. Dialoog is de vereiste voor kwaliteit van het onderwijs. En daarmee de vereiste voor de juiste aansluiting op de arbeidsmarkt. En als het anders ziet, ga ik graag de dialoog met je aan.