We hadden daarvoor een enquête uitgezet bij de organisaties in de watersector om de positie van vrouwen te meten. Wonder boven wonder kregen we die informatie. En wat bleek, niet verrassend natuurlijk, het was niet best. Indertijd hadden we 3% tot 5% hogeropgeleide vrouwen in de sector, slechts twee vrouwelijke directeuren en de instroom- en doorstroombelemmeringen waren hoger dan in andere sectoren [1].
Dus zochten we de mannen op. Gewapend met onze resultaten deden we een rondje directeuren. De interviews werden gepubliceerd in het vakblad. We werden met open armen ontvangen en iedereen vond het fantastisch wat we deden. Maar wat bijzonder was, iedere directeur sprak tegen dat er in zijn organisatie sprake was van doorstroombelemmeringen voor vrouwen. En die cijfers dan? Uiteindelijk lag het toch allemaal een beetje aan de vrouwen zelf, volgens de directeuren. Ze gingen vaker part-time werken, durfden ambitieuze projecten niet aan. Enfin, je kent het wel. Ondanks de welwillendheid ging het hierna snel bergafwaarts met onze motivatie. Een paar jaar later hebben we nogmaals de enquête uitgezet. Ditmaal kwam er geen respons, een uitzondering daargelaten, en die antwoorden raakten zoek in post.
Vijftien jaar later is de situatie enorm veranderd. Er zijn echt veel vrouwen bijgekomen op alle niveaus. Goed nieuws dus! Op dit punt hadden de directeuren gelijk. Vrouwen zijn welkom.
Ik kan dat ook alleen maar beamen want ik werk al ruim 20 jaar met enorm veel plezier in de watersector. En laten we eerlijk zijn, mannen zijn ook echt fijne collega’s. Ik zie alleen wel dat er nog steeds een scheve verdeling is. Maar nu zeg ik, dit is een kwestie van tijd. Als een kritieke massa is bereikt, ontstaat een natuurlijke beweging naar evenwicht.
Alleen in de wetenschap bereiken we die kritieke massa niet [2]. Gelukkig zijn er dappere vrouwelijke hoogleraren en onderzoekers die onderzoek doen naar de positie van vrouwen op universiteiten [3]. Dat er weinig vrouwelijke universitaire hoofddocenten en hoogleraren zijn is bekend. Maar er is ook veel onderzoek dat zegt dat publicaties van vrouwelijk wetenschappers sneller worden afgewezen en vrouwen minder vaak worden geciteerd [4, 5]. Als je minder publiceert en om die reden ook minder onderzoeksgeld krijgt, dan maak je minder snel carrière.
Ligt dit aan de vrouwen zelf? Ik herken dat niet. Ik zie veel gekwalificeerde vrouwen maar ze stromen niet door of verdwijnen [6,7]. Voor een deel is dat cultuur en gelukkig zit onze minister van onderwijs er nu bovenop. In de wetenschap lijkt een hardnekkige overtuiging te bestaan dat mannen betere onderzoekers en leiders zijn waardoor vrouwen minder geschikt gevonden worden. Prestaties van vrouwen worden ondergewaardeerd en de definitie van een goede wetenschapper is smal. De Technische Universiteit van Eindhoven probeert dit te doorbreken door tijdelijk alleen vrouwen aan te nemen. Een goede maatregel, vind ik, maar tegelijkertijd exemplarisch voor de universitaire cultuur. Ik word er verdrietig van. Op individueel niveau is de welwillendheid groot [8] maar de kloof tussen praktijk en visie lijkt onoverbrugbaar. De sterke hiërarchische verhoudingen zetten de boel op slot. De tijdelijke contracten van PhD’s en postdocs helpen ook niet. “Culture eats strategy for breakfast”, zei Peter Drucker.
Ik eindig graag positief. En dat is op het HBO. Ieder jaar op 8 maart presenteert het HBO haar cijfers. Het aandeel vrouwen in hogere functies was vorig jaar 40% [9]. Toch is het HBO niet tevreden omdat de verdeling niet overal evenwichtig is en het niet alleen om vrouwen gaat. Maar hier is sprake van een kritieke massa. Dit gaat goed komen. Waar ik echter zo benieuwd naar ben is het antwoord op de vraag waarom het HBO wel lukt, wat universiteiten niet lukt. Aan het aantal gepromoveerde vrouwen dat er werkzaam is ligt het niet.
[1] https://www.nederlandsevrouwenraad.nl/docs/VerslagVrouwenWaterdag2005_220dpi.pdf
[2] https://www.rathenau.nl/nl/wetenschap-cijfers/wetenschappers/vrouwen-de-wetenschap/vrouwen-de-wetenschap
[3] https://www.lnvh.nl/a-3077/gebrek-aan-erkenning-en-aanpak-wangedrag-schaadt-de-wetenschap.
[4] https://www.nature.com/articles/d41586-019-03438-y
[5] https://www.nature.com/articles/s41559-018-0747-4
[6] https://www.sciencemag.org/news/2019/06/it-could-take-118-years-female-computer-scientists-match-publishing-rates-male
[7] https://www.pnas.org/content/early/2020/02/14/1914221117
[8] https://vsnu.nl/nl_NL/nieuwsbericht.html/nieuwsbericht/512-sociale-veiligheid-binnen-onze-universiteiten-voor-een-veilige-open-en-respectvolle-sector
[9] https://www.vereniginghogescholen.nl/actueel/actualiteiten/vrouwen-doen-het-goed-bij-hogescholen
[2] https://www.rathenau.nl/nl/wetenschap-cijfers/wetenschappers/vrouwen-de-wetenschap/vrouwen-de-wetenschap
[3] https://www.lnvh.nl/a-3077/gebrek-aan-erkenning-en-aanpak-wangedrag-schaadt-de-wetenschap.
[4] https://www.nature.com/articles/d41586-019-03438-y
[5] https://www.nature.com/articles/s41559-018-0747-4
[6] https://www.sciencemag.org/news/2019/06/it-could-take-118-years-female-computer-scientists-match-publishing-rates-male
[7] https://www.pnas.org/content/early/2020/02/14/1914221117
[8] https://vsnu.nl/nl_NL/nieuwsbericht.html/nieuwsbericht/512-sociale-veiligheid-binnen-onze-universiteiten-voor-een-veilige-open-en-respectvolle-sector
[9] https://www.vereniginghogescholen.nl/actueel/actualiteiten/vrouwen-doen-het-goed-bij-hogescholen