Bestuurslid Sarah Wilton-Wels trapt de dag af en onderstreept het belang van praktijkgericht onderzoek in de circulaire transitie: “Praktijkgericht onderzoek is here to stay!” Als onderdeel van het Kenniscentrum Business Innovation hebben we deelgenomen aan zes van de twaalf deelsessies, elk met een unieke benadering van circulariteit.
Circulair in de Zorg: niet lullen, maar poetsen!
Dat de noodzaak hoog is in een van de meest vervuilende industrieën van Nederland, benadrukt ook dr. Ellen Bakker. De zorgsector is verantwoordelijk voor maar liefst 7% van de CO2-voetafdruk in Nederland, en drukt met 13% van het grondstoffengebruik stevig op het milieu. Een groots project waar Hogeschool Rotterdam aan deelneemt, met als missie het verkleinen van de ecologische voetafdruk van ziekenhuizen, om zo bij te dragen aan de ambitieuze doelstelling van 30% CO2-reductie in de zorg.
De vraag is: hoe kunnen ziekenhuizen minder wegwerpproducten gebruiken en de transitie naar circulariteit maken?
Het project heet Evidence-based Strategies to create Circular Hospitals: Applying the 10-Rs framework to healthcare (ESCH-R). “Die naam kun je weer vergeten, maar die R, die is belangrijk”, zegt Johan Reijenga, vanuit ons kenniscentrum zijn wij betrokken bij het opzetten van de twee Living Labs die onderdeel zijn van het project. “Die R staat namelijk voor de R-ladder. Het project is ontstaan onder leiding van Diederik Gommers, die ten tijde van COVID op de IC zoveel materiaal om zag gaan, dat hij dacht: dat moet toch beter kunnen. Om je een idee te geven, 1 IC-dag kost 25 kilo afval per patiënt. Daarom zetten we ons in voor deze megagrote opgave.”
Johan heeft 7 jaar een Living Lab geleid in het Albert Schweitzer Ziekenhuis en heeft nu naar eigen zeggen met deze nieuwe opdracht 'de mooiste baan van Hogeschool Rotterdam.' De komende 5 jaar zullen ze namelijk samen met de 30 consortiumpartners van het ESCH-R 12-project 12 milieuhotspots zoeken en circulaire interventies co-creëren met o.a. Medtronic en Philips. “En we zetten hoog in, ambitieus, aan de top van de R-ladder. Want ik zeg: niet lullen, maar poetsen. En daarom doe ik ook een oproep: we hebben de hele Hogeschool Rotterdam nodig de komende jaren. Ik heb het over studenten, docenten, kenniscentra, management, maar ook bedrijven en ziekenhuizen. Het essentiele is dat we dit samen tot stand brengen. Praktijkgericht onderzoek doe je sámen. Wat wij de komende vijf jaar gaan vinden in de regio, dat zal impact hebben op de ziekenhuizen in de periferie. Daarmee zullen we de circulaire zorg landelijk mogelijk gaan maken.”
"Praktijkgericht onderzoek doe je sámen. Wat wij de komende vijf jaar gaan vinden in de regio, dat zal impact hebben op de ziekenhuizen in de periferie. Daarmee zullen we de circulaire zorg landelijk mogelijk gaan maken.”
Circular fashion is de toekomst
Mirella Soyer, lector gedrag voor circulaire transities richt zich in haar sessie meteen tot het publiek: Wie van jullie heeft er tweedehands kleding gekocht in het afgelopen jaar? Want circulair gedrag begint niet ná het gebruik van het product, maar eigenlijk al ervoor: hoe bewust ben je in het vooraf aanschaffen van producten en materialen?
Het onderzoeksprogramma circular fashion bekijkt hoe retailers consumenten kunnen verleiden tot duurzamere keuzes. Studenten van de minor Circular Economy en Business Innovation (Nathalie de Kleine, Willem Drewes, Tobias Liezenga, en Tayfun Bahar) lichtten toe hoe deze zijn toegepast bij twee kringloopbedrijven: Het Goed en OpnieuwenCo. Zij maakten impact door een succesvolle social media campagne en een andere indeling in de winkel.
Volgens Michiel van der Wel (manager kringloopbedrijven OpnieuwenCo) en Virpi Heybroek (transitieregiseur Rotterdam Circulair) groeit de tweedehands markt, zowel offline als op online platformen. Dit is deels te wijten aan de eisen die overheidsregelgeving stelt, waardoor zaken niet meer zomaar kunnen worden weggegooid. Maar ook doordat consumenten in de afgelopen jaren fors minder te besteden hadden en daarom genoodzaakt zijn om tweedehands te kopen.
Bewuste keuzes zijn en blijven belangrijk. Mirella doet de komende jaren verder onderzoek hoe we circulair gedrag kunnen bevorderen en presenteert dit eind 2024 tijdens haar Openbare Les.
Ruimte bieden voor duurzame ideeën in de bouwsector
Nederland circulair in 2050, dat is een hele ambitie! Zo begint Koen Dittrich, lector circulaire economie. De nadruk ligt nu teveel op recycling, niet op hergebruik of preventie, terwijl de bouwsector een van de grootste producenten van afval is. ‘Kwaliteit, onbekendheid, marges en aanbestedingseisen ondermijnen circulaire en biobased oplossingen. Hoe kunnen we bouwen en renoveren toch duurzaam maken?'
Dat onderzoeken we samen met woningcorporatie Woonplus. Susan Grim, assetmanager bij Woonplus, geeft aan dat er vaak kennis mist om door te pakken. Het is een uitkomst dat studenten van de Hogeschool diverse onderzoeksvragen kunnen oppakken. 'Veel van onze huurders geven aan dat ze graag hun keukens willen vervangen. Hoe kun je dat dan zo circulair mogelijk doen?' Studenten gingen hiermee aan de slag en kwamen tot bruikbare circulaire oplossingen. Hetzelfde geldt voor duurzame isolatie van gevels. 'Kurk is als beste product uit de bus gekomen om te gebruiken voor dak- en gevelplaten', aldus Koen. 'Maar ook stro isoleert echt heel goed!'
Docenten Karlo Heijnen en Daniel de Witte zien hier een belangrijke rol voor studenten én praktijkgericht onderzoek. 'Als we de studenten nu laten zien wat de mogelijkheden zijn op het gebied van materialen en onderzoek, dan kunnen zij deze kennis en vaardigheden na hun studie inzetten als changemakers voor de toekomst. We moeten ruimte bieden voor de duurzame ideeën en initiatieven van onze studenten.'
"Als we de studenten nu laten zien wat de mogelijkheden zijn op het gebied van materialen en onderzoek, dan kunnen zij deze kennis en vaardigheden na hun studie inzetten als changemakers voor de toekomst."
Inkoop onmisbaar in circulaire transitie
Publieke Inkoop is misschien niet het eerste onderwerp waar je aan denkt bij toekomstbestendige economie. Maar dat zou wel moeten, want het potentieel is enorm. Waarom? Op landelijk niveau hebben we het over 400 miljard aan inkopen per jaar. De overheid neemt daarvan 88 miljard voor haar rekening. Mirjam Kibbeling (lector) en Karin van IJsselmuide (docent-onderzoeker HR) gaan hier op in tijdens hun sessie.
Organisaties kunnen door een andere manier van inkopen een enorme stap maken naar circulair inkopen. Het lectoraat Publieke Inkoop is niet alleen vanwege dit potentieel bijzonder, maar ook omdat het een samenwerking is tussen vijf hogescholen (HvA, HHS, HR, HU, Hanzehogeschool Groningen). Het doel? Kennisontwikkeling, kennisdeling en stimulering van inkoopvakmanschap en (toekomstige) inkoopvakgenoten. Het onderzoek Minder, niet of anders inkopen (refuse, reuse, rethink) maakt de inkoopprofessional tot changemaker in de circulaire economie. Zo leiden ze toekomstige inkopers op met impact en zorgen ze voor verbinding tussen onderwijs, onderzoek en het werkveld. Want dáár kun je het verschil maken.
Een leuke interactieve sessie die nieuwe inzichten brengt. Aan het lectoraat Publieke Inkoop zal het zeker niet liggen, zij gaan vol enthousiasme verder met hun praktijkgericht onderzoek.
Diep in de keten kijken en keuzes maken
Bij de Sociale Circulaire Ondernemerstafel leidt lector Frank Berkers een paneldiscussie tussen 4 vooraanstaande duurzame ondernemers. Aanwezig zijn Sabine Biesheuvel (Blue City), Rodney van den Hengel (Heilige Boontjes), Carolien van Wersch (Voor Goed Agency) en Maurits Riton Logtenberg (Macleasy).
Frank gaat er meteen met gestrekt been in: geef jezelf eens een rapportcijfer hoe goed je scoort op circulair en sociaal, zonder toelichting. Dat is moeilijk, al snel wordt duidelijk dat je keuzes moet maken. Je kúnt als duurzame ondernemer vaak niet generalistisch te werk gaan, bijvoorbeeld omdat circulaire productieprocessen heel specifiek zijn en vaak kostbaar en moeilijk schaalbaar. Dan zal je misschien op sociaal minder goed scoren en andersom.
Bij systeemverandering gaat het om iedere speler in de markt, niet alleen om de individuele ondernemer. Dus ook de consument. Rodney van den Hengel van Heilige Boontjes: “Ons oude consumentengedrag veranderen begint in je portemonnee.” Maar duurzaamheid is daarmee ook een privilege. Sabine Biesheuvel: “Als je je af kunt vragen waarom je geen T-shirt koopt van 20 euro, in plaats van te kiezen voor fast fashion van 3 euro, dan ben je al in een bevoorrechte positie. Als we alles gaan doorbetalen, dan krijgen we een discussie over wat echt essentieel is. Als we bijvoorbeeld de echte kosten van vlees doorberekenen, dan wordt het veel duurder. Dan gaan we minder vlees eten, maar we gooien dan ook minder weg.”
Om tot systeemverandering te komen, is niet alleen de consument, producent en ondernemer aan zet. Investeerders en overheid zouden veel beter moeten schakelen om startende circulaire ondernemers te helpen. Sabine: “Het is een drama dat een bedrijf als Umincorp failliet is gegaan. Een Rotterdams bedrijf dat zijn nek uit heeft gestoken, met knowhow van recycled plastic kan blijkbaar niet voldoende concurreren in de markt, omdat bedrijven toch inzetten op goedkope vigin plastic in plaats van duurzaam recyclaat. Over 7 jaar 50% van onze economie circulair zijn. Hoe wil je dat doen als je deze bedrijven niet helpt?”
Over 7 jaar 50% van onze economie circulair zijn. Hoe wil je dat doen als je deze bedrijven niet helpt?
Nederland circulair in 2050? Steun en financier circulaire businessmodellen!
‘Veel sectoren hebben circulaire ambities. Super goed, maar wat zijn de mogelijkheden qua financiering? In de praktijk blijkt het nog knap lastig om bankfinanciering te krijgen voor een circulair businessplan', begint Maaike Lycklama á Nijeholt, lector Finance & Business Innovation. Met het onderzoek Van hebben naar huren kijkt zij naar de struikelblokken voor het aantrekken van bankfinanciering. Waarom is bankfinanciering voor circulaire ondernemingen zo moeilijk?
‘Bij de transitie naar een circulaire economie horen ook financieringsvraagstukken. Daarvoor moeten mkb-ondernemingen en het bankwezen meer inzicht krijgen in elkaars wereld', licht onderzoeker Jako van Slooten toe. ‘Banken richten zich bij toekenning van financiering meer op zekerheden en minder op kasstromen. Dit werkt in het nadeel van ondernemers met circulaire verdienmodellen zoals Product-as-a-Service (PaaS), omdat hun kasstromen uitgesteld zijn: zij verkopen het product namelijk niet in één keer, maar kiezen voor lease of verhuur ervan. Banken houden niet van risico's en hoe hoger het risico, hoe hoger de rente', aldus Jako.
Het doel van het onderzoek is na te gaan hoe een ondernemer het risico van zijn circulaire businessmodel kan beperken dat het aantrekken van bankfinanciering met succes kan verlopen. Dit gebeurt onder meer door praktisch gericht onderzoek in het onderwijs in te bedden. Op dit onderwerp werken de onderzoekers samen met installatiebedrijf Breman. Mark Sprenkels van Breman hecht veel waarde aan deze samenwerking en illustreert de problemen waar Breman door het moeizaam verkrijgen van financiering tegenaan loopt. ‘Wij kunnen studenten kennis laten maken met échte vragen uit de praktijk en de hogeschool helpt ons met nieuwe kennis en inzichten.’ Een mooi voorbeeld van praktijkgericht onderzoek!