“Een agrarische bedrijfsovername is vaak veel complexer dan een reguliere bedrijfsopvolging,” licht Sybe Stuij, onderzoeker vanuit Hogeschool Rotterdam toe. “Hier spelen emoties, familierelaties en maatschappelijke druk een grotere rol. Het vraagt daarom niet alleen om zakelijke en financiële oplossingen, maar juist om oog voor de emotionele en relationele kant.” Het doel van dit project is dan ook om alle betrokken partijen—van familieleden tot externe adviseurs—bij dit proces te begeleiden, zodat ook na de overname de onderlinge verhoudingen goed blijven en het bedrijf duurzaam voortgezet kan worden.
Verbreding van kennis: een sectoroverschrijdende aanpak
Het project begon vanuit de groene hogescholen, die van oudsher nauw bij de agrarische sector betrokken zijn. Inmiddels is deze groep uitgebreid met niet-agrarische hogescholen, zoals Hogeschool Rotterdam, HAN en Windesheim die hun kennis over bedrijfsovername en financiële advisering inbrengen. “Dit maakt het onderzoek nog veelzijdiger en zorgt ervoor dat we een holistisch perspectief kunnen bieden, met een combinatie van agrarische expertise en zakelijk-financieel inzicht,” aldus Sybe. “Op deze manier kunnen we werken aan oplossingen die niet alleen duurzaam, maar ook financieel levensvatbaar zijn.”
Vijf themapijlers: als basis voor de toolbox
Het onderzoeksproject richt zich op vijf inhoudelijke thema’s die samenkomen in een toolbox die agrariërs straks ondersteunt bij bedrijfsovername.
- Verdienmodellen
Een succesvolle overname vraagt vaak om herziening van het bedrijfsmodel. De nieuwe generatie boeren heeft meestal een bredere kijk op duurzaamheid en zoekt naar manieren om waarde toe te voegen die passen bij de huidige maatschappelijke eisen. Dit onderzoek verkent nieuwe verdienmodellen die agrariërs helpen alternatieve inkomstenstromen te genereren en de levensvatbaarheid van hun bedrijf te waarborgen.
- Vertrouwen en sociaal-emotionele aspecten
Emoties spelen een grote rol in het familiebedrijf. Het onderzoeksteam ontwikkelt tools om dit bespreekbaar te maken. Zo wordt een keukentafelspel getest, waarin familieleden onderwerpen kunnen bespreken die normaliter moeilijk bespreekbaar zijn, zoals toekomstvisie en overnameplannen. Met dit spel wordt vertrouwen en empathie bevorderd, zodat het proces zo harmonieus mogelijk verloopt.
- Competenties en vaardigheden
Bedrijfsovername vereist niet alleen technische kennis, maar ook inzicht in persoonlijke competenties. Welke vaardigheden zijn nodig om het bedrijf goed te leiden? Wat kun je zelf? Wat moet je extern inkopen? Door deze vragen te beantwoorden, krijgen bedrijfsoverdragers en -nemers een helder beeld van de noodzakelijke vaardigheden en hoe ze hierin kunnen investeren.
- Financiële trajecten en structuren
Het financiële deel van de overname is cruciaal en vooral voor jonge boeren kan financiering een struikelblok zijn. In het project wordt gewerkt aan concrete stappenplannen die agrariërs inzicht geven in financieringsmogelijkheden en ze helpen bij het gesprek met banken en investeerders.
- Maatschappelijke context en integrale verbinding
De agrarische sector staat onder druk door maatschappelijke eisen rond duurzaamheid en dierenwelzijn. In het project worden de tools, instrumenten en methodieken getest met Systemisch Co-design, waarbij inzichten uit verschillende sectoren worden benut om agrariërs te helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden.
Gedurende het onderzoek zijn diverse casestudies en prototypes ontwikkeld. Zo zijn er voor elk thema al werkende tools, die nog verder worden getest en verfijnd. In interviews met agrariërs die recent een overnameproces hebben doorgemaakt, zoeken we naar terugkerende uitdagingen en oplossingen, zodat we met een breed gedragen en praktijkgerichte toolbox kunnen komen.
Onderwijs en praktijk
De tools zullen zowel in de beroepspraktijk als in de (niet-)agrarische opleidingen worden toegepast. Het onderzoeksteam werkt samen met studenten die een actieve rol hebben in het proces en hun ervaringen meenemen in afstudeerprojecten en toekomstige loopbanen. Naast het creëren van nieuwe kennis levert dit project ook bruikbare en blijvende impact op voor de agrarische sector. “Ons doel is om praktische, concrete tools te ontwikkelen waar de agrariër echt wat aan heeft,” legt Sybe uit. “Niet iedereen is gebaat bij dezelfde aanpak, daarom werken we aan verschillende methodieken.”
Het eerste jaar van het project heeft veel waardevolle inzichten en nieuwe tools opgeleverd. De samenwerking tussen de groene hogescholen en experts op andere terreinen heeft geleid tot een krachtige, breed gedragen aanpak. “We kijken uit naar verdere resultaten die niet alleen bijdragen aan de vitaliteit van de agrarische sector, maar ook aan het behoud van sterke familiebanden en een duurzame toekomst,” besluit Sybe.
Aan het onderzoek werken honderden agrariërs mee. Naast de veehouderij en landbouw komt er ook steeds meer deelname vanuit de glastuinbouw. Een mooie ontwikkeling! Het onderzoek is een samenwerking tussen Hogeschool Inholland, HAN, HAS green academy, Hogeschool Utrecht, NHL Stenden, Windeheim, Van Hall Larenstein en Hogeschool Rotterdam. Het onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door Regieorgaan SIA. Meer weten? Neem vooral contact op!
Meer over het onderzoek
De rol van de vrouw in het agrarisch domein
Binnen het project worden niet alleen de technische en financiële aspecten belicht, maar ook de rolverdeling binnen agrarische families. Zo werken onderzoeker Sybe Stuij en lector Maaike Lycklama a Nijholt van Hogeschool Rotterdam aan een hoofdstuk voor een essaybundel over de rol van de vrouw in de agrarische sector. Door hier aandacht aan te besteden, worden ook de vaak onzichtbare, maar belangrijke bijdragen van vrouwelijke familieleden in kaart gebracht.