Volgens de Planetary Health Check die vorige week werd gelanceerd tijdens de New York Climate Week zijn we over 6 van de 9 planetaire grenzen heen en staat de zevende op het punt snel te verslechteren. Dat betekent maar één ding: het is absoluut noodzakelijk om de economische transitie te versnellen. We zullen niet alleen af moeten van een economie die louter gericht is op winst, groei en efficiëntie, maar ook van het idee dat dit de enige succesformule is voor een gezond economisch systeem. Het ontplooien van betekenisvolle activiteiten en het respecteren van de draagkracht van mens en planeet, is niet alleen rendabel en winstgevend, maar levert ons uiteindelijk allemaal veel meer op.
“Welkom bij een traject waarvan niemand precies weet hoe het eindigt. Want juist dát zijn de beste trajecten!”
directeur van het Kenniscentrum Business Innovation en aanvoerder van het thema Toekomstbestendige Economie
Bijdragen aan een nieuwe wereld
De planeet kent natuurlijk geen werkelijke grenzen. Ecosystemen storen zich niet aan de lijnen die wij hebben getrokken. Zo moeten ook wij, als samenleving en instituten, leren om voorbij de zichtbare en onzichtbare grenzen te kijken.
De grootschalige transitie naar een toekomstbestendige economie vraagt in onze havenstad om een levendig netwerk waar samenwerking en kennisdeling de motor vormen. Onze studenten zijn de professionals van de toekomst. De uitdagingen van morgen kennen geen grenzen die zich beperken per sector, die zich beperken tot een sector, opleiding of vakgebied en strekken zich uit van de haven, de techniek tot de zorg. Overal liggen economische vraagstukken, waar we samen de schouders onder willen zetten. Daarom zijn we eind september afgetrapt om de ambitie van de transitie naar een nieuwe economie op te schalen. Hogeschool Rotterdam voelt namelijk een verantwoordelijkheid en taak om student én stad voor te bereiden op een nieuw economisch systeem, door handvatten aan te reiken waarmee zij verder kunnen. Hoe kan onderwijs en onderzoek bijdragen aan deze nieuwe wereld?
Wat hoort wel en niet bij een toekomstbestendige economie
Tijdens onze eerste bijeenkomst, bleek dat er veel behoefte was aan concretisering. We willen graag dat andere sectoren aanhaken en zullen hen ook actief betrekken, maar dan is het goed om eerst vast te stellen wat hoort bij een oude economische benadering en welke nieuwe perspectieven nodig zijn om duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid te bevorderen.
Dat heeft na de eerste bijeenkomst geleid tot een eerste verkenning. Wat niet past binnen een toekomstbestendige economie zijn praktijken die een eenzijdige focus op korte termijn winst, financiële uitkomsten en individualistisch handelen benadrukken. Daarentegen wordt een toekomstbestendige economie gekenmerkt door duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en samenwerking.
Toekomstbestendig: dit is het dus níet
Eendimensionale focus op winst
Het streven naar winst zonder rekening te houden met de sociale en ecologische impact, zoals "korte termijn winst", "fossiele industrie" en "manipulerende marketing".
Lineaire en schadelijke praktijken
Dit omvat schadelijke productieprocessen en vervuilende industrieën zoals "chemicaliën die niet afbreekbaar zijn", "vleesverwerking", "fossiele industrie" en het creëren van afval door "planned obsolescence" en "plastic verpakkingen".
Eigen belang en ongelijkheid
Activiteiten die de ongelijkheid vergroten, zoals "handelen vanuit eigen belang" en "beslissingen nemen op basis van aandeelhouders met beslisrecht", passen niet bij een duurzame economie. Hetzelfde geldt voor het externaliseren van maatschappelijke kosten, waarbij schade aan het milieu en de samenleving niet in de prijs wordt doorberekend.
Kortetermijndenken en silo's
Het beperken van denken tot de eigen discipline of sector en het nemen van beslissingen zonder oog voor bredere gevolgen, zoals te zien in "silo opleidingen" en "bedrijfsbelangen zonder meervoudige waardecreatie", is niet toekomstbestendig.
Toekomstbestendig: dit is het dus wel
Meervoudige waardecreatie
De focus ligt op het creëren van waarde op meerdere vlakken, zoals sociaal, ecologisch en economisch. Denk aan termen als "meervoudige waardecreatie", "PPP" (people, planet, profit) en "true pricing", waarbij de echte maatschappelijke kosten en baten worden meegewogen.
Circulair en regeneratief denken
Een circulaire economie, waarin grondstoffen worden hergebruikt en afval wordt geminimaliseerd, vormt een kernpunt. Hierin passen ook concepten als "circulair denken" en "regeneratief".
Langetermijnvisie en inclusiviteit
Een toekomstbestendige economie vereist langetermijndenken en het betrekken van diverse belanghebbenden, zoals blijkt uit "inclusiviteit", "brede welvaart" en "collectief en publiek belang".
Onderwijs en bewustwording
Het belang van onderwijs in het creëren van bewustzijn over duurzaamheid en meervoudige waardecreatie komt duidelijk naar voren. Studenten moeten niet alleen vakinhoudelijke kennis opdoen, maar ook leren nadenken over de bredere sociale en ecologische gevolgen van hun handelen. Concepten zoals "systeemdenken", "leren van geschiedenis", en "kritisch denken" zijn hierin essentieel.
Kortom: Een toekomstbestendige economie verwerpt kortetermijnwinsten en ecologisch schadelijke praktijken en omarmt meervoudige waardecreatie, samenwerking, circulair denken en ethiek. Het vereist een fundamentele heroriëntatie van ons economisch systeem, waarbij de focus ligt op langetermijnimpact, sociale rechtvaardigheid, ecologische verantwoordelijkheid en inclusiviteit. Daarbij speelt onderwijs een cruciale rol in het vormen van bewustwording over de impact van economische activiteiten op mens en milieu.
"Om de uitdagingen van vandaag het hoofd te bieden, moeten we samenwerken vanuit verschillende disciplines. We moeten verder kijken dan de grenzen van de hogeschool en ons verbinden met de buitenwereld.”
Projectleider en onderzoeker Kenniscentrum Business Innovation
Think big, act small
De nieuwe economie: dat ben jij'De economie' is niet een aparte entiteit die zich los van ons voortbeweegt. De economie wordt gemaakt door organisaties en de mensen die er werken. We kunnen alleen op een grotere schaal impact maken, als we leren om klein te denken, dichtbij huis. Hoe kunnen we organisaties en hun medewerkers helpen naar een meer duurzame werkwijze? Wat is de rol van onderwijs en onderzoek om hen te ondersteunen in deze transitie? En wat kunnen we leren van de bestaande voorbeelden op dit gebied?
In de scheepvaart helpt bijvoorbeeld automatisering om beter grip te hebben op de steeds krappere arbeidsmarkt. Maar nieuwe technologie vraagt ook veel van de mensen. Wat is het effect hiervan? En kunnen we dit op een succesvolle manier gebruiken voor automatisering in de zorgsector? Dit is slechts één van de vele voorbeelden. Tekorten aan mensen in de toekomst, druk op biodiversiteit, impact van bigtech, de klimaatcrisis, het zijn complexe uitdagingen waarbij kennis en expertise vanuit alle domeinen nodig is om tot oplossingen te komen.
Een verdere verkenning is nodig. Doe je mee?
Om prioriteiten te stellen en meer focus aan te brengen is een verdere verkenning van het landschap nodig. Tijdens de eerste bijeenkomst is een eerste aanzet gedaan. In de volgende bijeenkomst op dinsdag 22 oktober gaan we hier dieper op in. We nodigen daarbij expliciet ook andere domeinen uit om een waardevolle bijdrage te leveren.
"Alleen door synergie tussen onderwijs, onderzoek en het werkveld kunnen we samen werken aan een toekomstbestendige economie. Haak aan, denk mee, werk samen!"
directeur van het Kenniscentrum Business Innovation en aanvoerder van het thema Toekomstbestendige Economie