Door Sjoerd Joosen
De start van dit onderzoek vindt z’n oorsprong bij EMI op Zuid. Mulder: ‘Studenten deden onderzoek naar gezonde leefstijlen in Rotterdam-Zuid en wat ik merkte is dat de studenten heel veel moeite hadden om met inwoners in contact te komen. Waardoor dat kwam wist ik niet. Het onderzoek wat ze deden was minimaal, het waren meer aannames dan dat het ergens op gebaseerd was.’ Studenten moesten daarom eerst hun eigen leefstijl onder de loep nemen. Het idee was dat studenten dan makkelijker in contact konden komen met het hun doelgroep, omdat ze zich beter konden inleven in de ander. Het startpunt van nieuw onderzoek.
Mensgerichte houding ontwikkelen
Dankzij de Comeniusbeurs Teaching Fellow (zie kader) volgde het onderzoek Empathie bij ontwerpstudenten ontwikkelen via introspectie. In navolging op haar ervaringen op Zuid ambieerde Mulder met dit Gezonde Leefstijl-project de mensgerichte houding bij tweedejaarsstudenten van de opleiding Communicatie en Multimediadesign (CMD) te ontwikkelen via zogeheten Design Challenges.
Twee klassen startten bij aanvang van de Design Challenge met het BRAVO-model (zie kader) als interventie en twee klassen startten zonder interventie. Het BRAVO-model moest studenten helpen om de context beter te begrijpen. Studenten die dit model gebruikten binnen hun opdracht brachten gedurende vier dagen hun eigen leefstijl in kaart en legden dit vast in een leefstijldagboek. Daarna benaderden zij de doelgroep. De studenten die het model niet gebruikten, benaderden gelijk de doelgroep.
Het onderzoek was nauwelijks onderweg toen corona toesloeg. De Design Challenges vonden al snel online hun weg, maar het contact tussen studenten en opdrachtgevers werd door de lockdown minimaal. Studenten zaten vast op hun kamers. Toch heeft deze ontwikkeling ook iets gebracht. ‘Serendipity, het vinden van iets onverwachts, maakt het doen van onderzoek altijd interessant’, aldus Mulder. Zo bleek ook de stijl van (online) lesgeven onverwachts van invloed te zijn op het proces naar een mensgerichte houding. ‘Wonderlijk dat we toch nog tot een resultaat zijn gekomen.’
Empathie operationaliseren
Een volgende stap in het operationaliseren van empathie was de master thesis van TU/Delft-student Ronja Strikkers. In opdracht van kenniscentrum Creating 010 ontwikkelde zij een workshop waar aan de hand van kaartjes met daarop mini-activiteiten een houvast werd geboden voor studenten. Tijdens een interview met de doelgroep kan een student deze kaartjes erbij houden. Een mini-activiteit is bijvoorbeeld ‘Actief luisteren: als de respondent iets zegt waar je het absoluut niet mee eens bent, dan houd je dat voor je.’ Het idee: hoe vaker je deze kaartjes gebruikt, hoe sneller het gewoontes worden voor ontwerpers. In een video reflecteert een student over de workshop: ‘Wat maakt je empathisch, dat is duidelijker geworden.’ De tool van Strikkers wordt nu nog niet actief ingezet binnen de opleiding, maar voor Mulder zijn haar bevindingen relevant voor verdere operationalisering.
App je Happy
In docent-onderzoeker Marjolijn Schouten van het instituut van Sociale Opleidingen vond Mulder vervolgens een belangrijke partner. App je Happy is een onderzoek naar eHealth interventies door middel van serious games en apps. Een belangrijk onderdeel in het ontwerpproces is het verplaatsen in de doelgroep. ‘Wat grappig is; ik ben begonnen met een Comeniusbeurs Teacher Fellow. Marjolijn is daarop verder gaan borduren met een Comeniusbeurs Senior Fellow. De aansluiting tussen de twee beurzen is gevonden en vallen nu een beetje samen’, aldus Mulder.
Samen met Schouten en Anja Overdiek van kenniscentrum Creating 010 werkt ze momenteel aan een model. De theorieën van Froukje Sleeswijk Visser en Wina Smeenk sluiten daarbij naadloos aan. Mulder: ‘Doel is om een tool te ontwikkelen waarbinnen de hogeschool of zelfs landelijk mee gewerkt kan worden.’ Wat begon in Rotterdam-Zuid is uitgegroeid tot zogeheten estafette-onderzoek. ‘Empathie hoeft niet bij een begrip te blijven. Empathie kun je heel, heel goed operationaliseren. Wij als Hogeschool Rotterdam moeten dat ook doen. Wij zijn daar heel goed in. Als CMD hebben wij altijd op human-centered gezeten. De mens staat altijd centraal. Dan heb je het automatisch over empathie. Alles begint bij empathie.’
Heb je vragen aan Joke Mulder over haar onderzoek? Ze is bereikbaar op haar e-mailadres j.w.mulder@hr.nl.
