Deelnemen = winnen
Zie hier het algemene verhaal van de Koplopers. Koplopers is een project gericht op de bevordering van participatie van jongeren met psychische kwetsbaarheid aan het onderwijs (hbo, mbo), welzijn en bij het vinden van werk. Ervaringsdeskundige jongeren gaven samen met Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Inholland en de gemeente Rotterdam vorm aan de ontwikkeling en uitvoering. Afgelopen vrijdag 14 juni volgde de slotconferentie van dit project op de locatie Hogeschool Inholland. In de setting van een theatervoorstelling inclusief ‘talkshow’ stelden de jongeren zich voor met verhalen die soms het voorstellingsvermogen te boven gingen.
Ik deed alles om te verbergen dat ik klaar was met dit leven.
Messias
Want de verhalen zijn aangrijpend. Neem dat van Tim, die dacht dat hij Jezus de Tweede was toen hij stage liep in Ghana. “Ik dacht dat ik de Messias was en liep letterlijk in mijn onderbroek over straat.” Tim, die graag praktijkervaring wilde opdoen in een Ghanees ziekenhuis om de vrede in zichzelf te vinden, maar in een psychose belandde. Of het verhaal van de multigetalenteerde Rosanne met de vele diagnoses waaronder depressie, autisme en PTTS. “Ik deed alles om te verbergen dat ik klaar was met dit leven. Niemand die het zag. Je wilt echt niet voelen wat ik toen voelde. Het was één grote rotzooi in mij. Zo heb ik altijd door de scholen gedoold. Voelde me altijd alleen en dat brak me steeds meer op. Tot het moment dat ik besloot mijn leven te eindigen.”
Kwetsbaarheid als kracht
Rosanne is er gelukkig nog, Emma helaas niet meer. “Ik zag een bericht op Facebook dat mij koude rillingen bezorgde. Emma wilde altijd wél oprecht weten hoe het mij ging. Emma was een van jullie, ik ben een van jullie. Toeschouwer van ons eigen toneelstuk. Als ik eerlijk was geweest tegen Emma hadden we misschien samen onze strijd kunnen leveren.” Zo heeft iedere Koploper een verhaal met een boodschap. Doel van de Koplopers is om kennis te delen via mooie verhalen. “Vertellen wat mijn problemen zijn, in de hoop anderen te inspireren. Mijn onzichtbare kwetsbaarheid tonen. Ik ben blij dat ik mag bijdragen aan een stukje bewustzijn”, aldus (de niet aanwezige) Peter in zijn videoboodschap. Michael vertelt via zijn aangrijpende gedichten dat hij ‘zo trots is als een pauw’ nu hij hier vanmiddag op het podium staat. “Het mag, het kan. Er is geen verdriet. We leven in het nu. Het is weer stil in mij, maar nu even niet. Soms denk ik, was alles maar een droom.” Thaisja is Koploper van het eerste uur. In 2013 kreeg ze een depressie, maar door zich kwetsbaar op te stellen en erover te praten is ze erachter gekomen dat kwetsbaarheid ook een kracht kan zijn.
Erover praten geeft kracht
Lector Frans Spierings van Kenniscentrum Talentontwikkeling van Hogeschool Rotterdam is vol lof over het project. “Ik wist niet dat dit ging gebeuren vandaag. Jullie hebben het fantastisch gedaan en zo psychische kwetsbaarheid bespreekbaar gemaakt.” Het Koplopers-project ontstond anders dan alle andere projecten. “We wilden het doen vanuit de ervaringsdeskundige. De jongeren hebben gekozen hoe. Normaal bepaal ik als onderzoeker hoe en wat; je zit meestal in een machtspositie. De macht om te definiëren wat het probleem eigenlijk is, hoe je het aanpakt. Dik keer dus niet. De jongeren hielden ons een spiegel van gelijkwaardigheid voor. We zijn met velen in gesprek geweest (hulpverleners, jongeren, onderzoekers enz.). Wat we ontdekten was, dat als de jongeren over hun kwetsbaarheid gingen praten, anderen ook gingen praten. Erover spreken geeft je kracht. Ik heb hier zelf ook van geleerd. Als onderzoeker merkte ik dat ik niet meer zo goed luisterde. Door deze jongeren is dit overboord gegooid.”
Het zou zonde zijn als al dat talent verloren zou gaan.
Dilemma
Begeleider en docent Marijke Winters van de opleiding Social Work ziet een niet goed werkend onderwijssysteem als een van de oorzaken van de psychische klachten. “Onderzoek laat zien dat 50% van de studenten last heeft van stress en 40% van psychische klachten. Het zou zonde zijn als al dat talent verloren zou gaan. Laten we daarom beginnen met het stigma wegdoen en meer rekening te houden met deze jongeren.” René Verouden, onderwijsmanager van de Willem de Kooning Academie: “Deze studenten dragen bij aan de aanpak van het probleem. We wilden graag leren wat hiervan de achtergrond is. Daarop kwamen de studenten met voorstellen zoals ‘boksen’. Meer dus dan alleen maar praten en voor ons een eyeopener. Het kunstvakonderwijs zou de beste hbo-opleiding zijn met de grootste beroepskansen en de gelukkigste studenten. Het tegendeel blijkt het geval te zijn. Voor ons een extra dilemma. Hoe kan het nou dat een opleiding met zoveel kansen op persoonlijke ontwikkeling en beroepsmogelijkheden uiteindelijk niet leidt tot het psychisch welzijn dat je wenst?”
Workshops
Stof tot nadenken dus. De aanwezigen kunnen vervolgens deelnemen aan diverse workshops. De workshops borduren voort op het thema met titels als Studeren met een functiebeperking, Wat we van studenten kunnen leren en Identiteitsontwikkeling van ervaringsdeskundigen met een migratieachtergrond. Paul van der Aa (lector Inclusieve Arbeid, Kwetsbare Burgers) leidde een workshop met de centrale vraag Hoe creëren we een omgeving op school of werk zodat iedereen kan leren en meedoen? Daaruit kwamen interessante praktijkvoorbeelden van hoe het wel werkt, maar ook wanneer het niet werkt. Een druk kind in een klas dat beweging nodig heeft kan bijvoorbeeld gaan wandelen wanneer het nodig is zonder dat de rest van de klas hiertegen bezwaar heeft. Een studente met een fysieke en visuele beperking blijkt nauwelijks aan een stageplaats te kunnen komen. Over een baan dan nog maar niet te hebben. Hoe zorgen we ervoor dat iedereen ‘erbij hoort’?
Psychische weerbaarheid
Wie mee wilde doen aan de interactieve workshop Het versterken van veerkracht op de Willem de Kooning Academie werd bij binnenkomst getrakteerd op chocoladecake of baklava. Met een doel, want het bleek een testje. “Wie heeft er bij binnenkomst een opmerking gemaakt over het eten dat hij of zij kreeg aangeboden? En gaf dit een goed gevoel?” Eten blijkt voor vrijwel iedereen een prima middel om in te spelen op het groepsgevoel. Acht studenten deden onderzoek naar psychische kwetsbaarheid bij hen op school en presenteerden hun bevindingen tijdens deze afwisselende workshop. Onderwerpen als prikkelbaarheid, jonge mantelzorgers en feedback werden op creatieve wijzen verlevendigd en toegepast op de deelnemers. Dat leverde soms bevestiging op, maar vaak ook een nieuwe kijk op dingen. Wat op school als een inspirerende ruimte wordt gezien, zien sommigen als overprikkeling. Hoe ga je hier als opleiding mee om?
Deze Koplopers-slotconferentie bleek voor velen een inspirerende, confronterende en nieuwe inzichten gevende bijeenkomst. Psychische kwetsbaarheid bij jongeren staat nu – als het goed is – op de kaart. Erover praten kan helpen, leed beperken en misschien zelfs voorkomen.
