In de ballroom en de dome van Blue City ging het op 1 februari de hele middag over de circulaire economie maar werd ook zeker een bredere blik geboden op het tijdperk van transitie waarin we ons momenteel bevinden. Hoofddocent en themaregisseur CIrculaire Economie Mirella Soyer, al 7 jaar de drijvende kracht achter dit evenement, had zich samen met haar team overtroffen in het samenbrengen van veel verschillende invalshoeken op circulariteit en transities. Centraal deze middag stonden 20 verschillende studentenprojecten waar studenten van verschillende opleidingen individueel maar ook in multidisciplinair groepsverband aan gewerkt hadden tijdens hun 19 weken durende minoren.
“Radicaal denken en verder kijken”
“We doen niet genoeg”, was te horen uit verschillende monden. Student Ana Lima, die er vandoor ging met de juryprijs voor individuele projecten, vraagt zich in haar e-book dat ze maakte als eindopdracht af of ‘de circulaire economie’ wel de juiste oplossing is voor de transitie die nodig is. “De circulaire economie is een tool die we kunnen gebruiken op weg naar de betere toekomst die we ons wensen, maar wat naar mijn idee moet gebeuren is dat we onze waarden aanpassen. Groen groei bestaat niet, we moeten af van het voortdurende streven naar groei, de Club van Rome zei dat al in 1972. “ Ana kreeg de prijs omdat ze op een andere manier was omgegaan met de opdracht, waarbij voornamelijk circulaire oplossingen voor bestaande problemen aan de orde kwamen. “De juiste vragen stellen en een radicale verandering voorstaan, zodat we niet alleen problemen oplossen maar een visie hebben over hoe een geweldige toekomst eruit ziet”, zo oordeelde de vakjury.
Ana Lima, student aan WdKA én Erasmus, ontvangt haar prijs van CvB-lid Zakia Guernina
Ook Mart Versteeg bedacht iets dat net wat verder af ligt van circulariteit. Met zijn project ‘Klimaathoop’ liet hij zien dat we verder zijn dan we denken in de energietransitie. “Denk jij ook dat het klimaat fucked is?” begint hij zijn korte video op klimaathoop.nl. “Klopt. Maar we hebben al veel meer gedaan dan ooit voorspeld. Wist je dat we bijvoorbeeld 15.000% meer zonne-energie opwekken dan gedacht? En voor windenergie geldt een soortgelijk verhaal. Ook is duurzame energie vaak goedkoper dan traditionele. Dat mag ook weleens gezegd! Kijk op mijn site voor wat je zelf kunt doen.” Tim won de publieksprijs voor individuele projecten.
Onzekerheid omarmen en experimenteren met nieuwe oplossingen
Dagvoorzitter Arjen van Klink legde uit waarom het thema van de middag 'Talent voor transities', zo belangrijk is: “Circulariteit is door hogeschool gekozen als een van de vier punten strategische agenda, omdat we daarop achterlopen als Nederland. Vanmiddag schetsen we een breder perspectief op circulariteit en transitie. We zijn in transitie, maar wat IS transitie eigenlijk?”
Laat die uitleg maar over aan emeritus hoogleraar Jan Jonker en Erasmus-hoogleraar sociaal-economische transities Derk Loorbach. Het begrip transitie staat al sinds 1770 op de agenda, stelden beiden. Volgens Jonker wordt een maatschappij in transitie gekenmerkt door het hebben van meerdere crises tegelijkertijd, crises die met elkaar verbonden zijn. Als je aan één van de problemen werkt, heeft dat invloed op de andere. Er ontstaat onzekerheid en een periode waarin meerdere dingen moeten gebeuren: afscheid nemen van het oude, nieuwe oplossingen bedenken en deze invoeren om tot een nieuw evenwicht te komen.
Loorbach borduurde hierop voort. Net als student Ana verwijst hij naar de Club van Rome, die in 1972 precies voorspelde wat we nu zien. Tegen 2020 ontstaan tekorten in grondstoffen en als we blijven doorgaan op de oude voet zijn we tegen 2100 door alle natuurlijke bronnen heen en is de bevolking geëxplodeerd. Als we niets doen leidt dat tot vernietiging van het leven op aarde. Het huidige lineaire economische model gaat uit van oplossingen die bedacht moeten worden en vervolgens ingevoerd. Dat werkt niet meer. Politieke besluitvorming duurt veel te lang, wekt de illusie dat we wat aan het doen zijn, maar in feite stellen we beslissingen uit om risico’s te vermijden.
Allerlei destabiliserende factoren werken in op ons oude denken. Er is veel te verliezen en het nieuwe is nog niet zichtbaar. Het managen van de transitie moet anders, namelijk de onzekerheid omarmen, systemisch werken (bekijken hoe veranderingen op het ene vlak uitpakken op het andere) en experimenteren met nieuwe oplossingen waarvan nog niet vaststaat of ze werken. Dit alles tegelijkertijd en niet opeenvolgend. Dit moeten we studenten leren, deze mindset en werkwijze. Toegang tot bronnen moet eerlijker, geld en macht moeten minder belangrijk worden. En het goede nieuws is: alternatieven zijn er al, maar ze zijn nog kleinschalig. Bijvoorbeeld lokale initiatieven als voedselcollectieven, het delen van vervoermiddelen of andere samenwerkingen. Mensen moeten het ZELF gaan organiseren en we zouden onze regering ertoe moeten bewegen hierin te gaan geloven en investeren.
Lectoren en lancering green office
Na het inspirerende grotere verhaal over hoe transities werken ging een aantal van onze lectoren in op mogelijkheden voor verandering in hun eigen vakgebied. Kees Klomp belichtte het sociale perspectief, Marcel den Hollander ging in op hoe we bij het ontwerpen van producten al kunnen bedenken hoe ze zo lang mogelijk meegaan. Ton van Kollenburg en Koen Dittrich/Maaike Lycklama-à-Nijeholt hielden hun lezing respectievelijk over de kansen van digitalisering en over hoe duurzaamheid ook zichtbaar gemaakt kan worden in de financiën van organisaties. Het was voor het eerst dat de samenhang tussen deze perspectieven zo prominent naar voren kwam tijdens Circular Harvest. (Meer over de onderzoeken van deze lectoren is terug te vinden via onze onderzoekspagina’s).
Over de lancering van de green office GO HR die volgde lees je verder in dit artikel. GO HR stond samen met de studentenprojecten in de dome van Blue City, waar studenten zich ter plekke konden aanmelden en hun tips delen via de SDG-meter, waar HR-student Katinka Blok (Ad Ondernemen) namens de SDG-voices de aanbevelingen in ontvangt nam. Katinka: “Ik vind het erg leuk dat ik medestudenten kan vertellen over de sustainable development goals. Bij ons op de opleiding krijgen we er wel les over maar ik merk dat dat niet overal het geval is.” “Welke tips we kregen? Meer vegan opties in het restaurant bijvoorbeeld, meer hergebruik en het instellen van een klankbordgroep. Dan zitten ze met GO HR wel goed.” Soortgelijke tips kon men ook kwijt in het wandelend dagboek.
Minder afval in het ziekenhuis en een duurzame wijk Middelland
Restte nog de uitreiking van de projecten van de winnaars van de multidisciplinaire groepen: de juryprijs was voor ‘Vergroening in het Lab’ van de minor Circular Maker waarbij studenten onderzoeken en plannen maken hoe Erasmus MC kan komen tot vermindering van afval en meer hergebruik van materialen.
‘Middelland van Morgen’ van de minor Circulaire Gebouwde Omgeving won de publieksprijs, zij mogen met de hele groep uit eten bij de Alohabar naast Blue City. Student Melisa Turhan (Bouwkunde): “In ons project hebben we allemaal een stukje van de wijk Middelland, een oudere wijk in Rotterdam-west, genomen en daar een duurzaam initiatief voor bedacht. Ik bedacht bijvoorbeeld met mijn groepje hoe we warmte- en koudeopslag kunnen realiseren in het gebied rond de Claes de Vrieselaan, en natuurlijk betrekken we daarbij hoe we bewoners kunnen aanzetten tot minder energieverbruik. Een andere groep bedacht een fietsbrug voor de Beukelsdijk. Uiteindelijk vormt het één geheel, we hebben gewerkt vanuit het gebouw van de bewonersvereniging en veel met bewoners gesproken wat zij belangrijk vinden. Een aantal initiatieven komt hopelijk in aanmerking om in het echt te gaan realiseren.”
CvB-lid Zakia Guernina die de prijzen uitreikte was erg verguld met het resultaat: “Hier zien we heel goed hoe we onze studenten steeds meer laten werken vanuit experimenten en praktijkopdrachten. Ze werken aan hun ideale wereld door al doende te leren en steeds minder vanuit vaste lesprogramma’s. Als hogeschool leveren we op deze manier een bijdrage aan een duurzame, vitale en sociale stad.”
De tentoonstelling van de studentenprojecten is nog te zien in Blue City tot en met 7 februari.
Fotografie: Hans Tak
Fotoverslag
