Johan is inmiddels ruim 26 jaar verbonden aan Hogeschool Rotterdam. Hij wilde ooit geschiedenisdocent worden, maar toen zijn decaan vertelde dat daar geen droog brood mee te verdienen viel, koos hij toch voor Economische Wetenschappen en Recht. “Natuurlijk vond ik economie al interessant. Want dat gaat in de meeste gevallen over gedrag en dat boeit mij nog het meest. Het is een sociale studie. Ik heb toen ook didactiek, pedagogiek en onderwijskunde geleerd, later nog theologie gestudeerd en vind het belangrijk om alles vanuit een holistisch perspectief te bekijken.”
Bijna 40 jaar aan onderwijservaring, Johan. Wilde je altijd al voor de klas staan?
Nou, ik weet niet of ik nou per se het onderwijs in wilde! Ik weet wel dat ik al snel geïnteresseerd was in ontwikkeling en heel erg nieuwsgierig was. Ik wilde zelf niet leren, of in ieder geval, niet zomaar saai iets vanuit een boek in mijn hoofd stampen. Uiteindelijk lukte me dat wel gelukkig, anders zat ik hier niet. Maar ik had gewoon een enorme basisnieuwsgierigheid en kon daarbij goed dingen regelen. Ik weet nog dat ik wilde dat uit zo’n beroepentest kwam dat ik archeoloog moest worden. Nou, dan wist ik net zo lang te puzzelen totdat er ook uitkwam.
Als je moest kiezen: onderwijs of onderzoek, dan…?
Daar ga ik geen keuze in maken! Sterker nog, zoals met het archeologieadvies, zo doe ik dat eigenlijk ook met onderwijs en onderzoek (lacht hardop). Als ik te veel in onderzoek zit, probeer ik dat ik weer iets meer met docenten en studenten te maken krijg. En andersom doe ik dat ook. Het gaat om de balans. Daar zie ik ook een link met wat wij ambidexterity noemen, de balans van exploitatie en exploratie. Je probeert dat op een gezonde manier een beetje af te wisselen. Ik probeer veel dingen samen te brengen om zo beter te begrijpen wat er nou werkelijk aan de hand is.”
"Dat proces van persoonlijke transitie, dat vind ik mateloos boeiend."
Het is goed als je die balans kan vinden, maar laten we wel zijn. Je bent inmiddels ook al bijna 7 jaar bij het kenniscentrum. Wordt het nog niet saai voor je?
Nee, nee, zéker niet! Eerlijk is eerlijk: geen dag is hetzelfde. Die afwisseling heb ik altijd nodig gehad. Ik ben begonnen als docent toen ik 21 was, daarna werd ik afdelingscoördinator, na tien jaar mbo over naar de HES en dat werd HR en heb hier rollen mogen vervullen van onderwijsmanager tot directeur en daarnaast zeven jaar met goede collega Gerard van der Star een Living Lab mogen leiden bij het Albert Schweitzer Ziekenhuis. Dat vind ik nou zo mooi aan het onderwijs: dat is een dienende functie. En of dat nu is vanuit mijn geloofsachtergrond of dat we worden betaald met belastinggeld: ik vind het belangrijk dat je als mens bijdraagt aan de maatschappij. En als dat dan ook nog eens via je werk kan, dan is dat toch supergaaf! Dat vind ik ook terug in de thema’s van het kenniscentrum en het economisch domein, zeker bij betekeniseconomie. Daarvoor heb je fundament nodig, van waaruit je een bijdrage levert. En dan kom je toch echt uit bij Leiderschap, één van de andere thema's. Dat gaat ook over ondernemerschap en over hoe je mensen toerust. Als het over mensen gaat, dan word ik heel enthousiast. Mensen verrassen altijd.
Mensen verrassen altijd? Vooral studenten? Of ook ondernemers?
Juist ondernemers! Want als onderzoeker wil je toch op een concrete manier bijdragen aan de ontwikkeling van mensen. Je wilt impact maken. En een computer programmeer je en die doet precies wat je wil. Ik vind dat niet zo spannend. Maar om een ander intrinsiek te weten te raken en een potentieel in iemand ontsluiten wat die mens zelf eerder niet zag... Daar ligt wel echt mijn hart. Dat potentieel hebben álle mensen in zich. Het is natuurlijk geweldig als je onderdeel mag zijn van die zoektocht. En daarin kies ik zelf altijd voor een persoonlijke aanpak.
Is dat ook wat je stimuleert in de masterclass Strategisch Leiderschap?
Mensen denken bij leiderschap vaak dat we het hebben over leidinggeven ‘in’ een organisatie. Strategisch leiderschap gaat feitelijk over je bedrijf van het heden kunnen koersen naar het bedrijf van de toekomst. Dus het leiden ván de organisatie. Dat intrigeert me, want dat vraagt iemand om op zoveel verschillende terreinen tegelijk te schakelen… Dat kan nooit maar één iemand zijn. Daar heb je daadwerkelijk íedereen in je organisatie voor nodig. En dan kan ons onderzoek helpen. We proberen de blinde vlekken bij ondernemers te onderzoeken. Vaak wordt er vanuit een ‘oude’ zienswijze naar leiderschap gekeken. Dat betekent: leiderschap zien als een functie en niet als een sociaal proces. Ons diagnosemodel fungeert dan als een spiegel. En dan niet om te vertellen van ‘zo zit het’, maar meer: waar sta je? En hoe ga je van daaruit verder? En precies dat proces van persoonlijke transitie, dat vind ik mateloos boeiend.”
Johan kwam bij Hogeschool Rotterdam (toen nog de HES) binnen met een handgeschreven sollicitatiebrief en 27 jaar later is hij er nog steeds.
En waarom vind je dat zo boeiend?
Nou, omdat het mensen ook letterlijk uit de waan van de dag haalt. Want ineens móet je verder denken dan de dag van vandaag en de dag van morgen. Dan móet je nadenken over de dag ná morgen. Dat vindt iedereen lastig. En eerlijk, we hebben allemaal wel zo’n stemmetje wat je aanspreekt van joh, wat ga je nou doen met alles dat eraan komt op het gebied van die grote maatschappelijke opgaven? Want het is niet zo dat we gek zijn met z’n allen. Ik haal dan graag Paul van Vliet aan: de mensen zijn niet dom, maar gauw afgeleid.
Mensen stimuleren om bewuster met dingen bezig zijn, is dat een drijfveer?
Absoluut. Deels komt dat door mijn geloofsachtergrond. Mijn levensmotto is: leren, lachen, groeien. Dat is echt mijn levensfilosofie geworden, want leren doet eigenlijk een beetje pijn. Als je leert zonder pijn, is het de vraag of je wel wat geleerd hebt. Het leven is vallen en opstaan, maar na verloop van tijd leer je ervan en kan je verder. Dat sluit ook aan bij een zin uit ‘Taal voor transitie’ van Jakob van Wielink. Want op een bepaald moment krijgen we allemaal wel een keer te maken met vormen van verlies. En we zijn geneigd om vanuit die situatie van verlies heel snel weer door te gaan alsof er niks is gebeurd. Maar juist rouwen, opnieuw betekenis geven aan dingen en ook een nieuwe roeping zoeken, dat maakt het mogelijk om echt weer contact met jezelf te maken en met de ander. En dát is voor mij de echte transitie, het héle proces van verandering dat je als mens door moet maken. Dus ja, dat zit voor mij allemaal in leren, lachen, groeien. Kijk, ik hou wel van een geintje, want humor is ‘doorleefd verdriet’ zoals Godfried Bomans ooit zei. Dus niet te moeilijk doen en een tikkie zelfspot is erg belangrijk.”
Is dat dan ook 100% Rotterdams wat ik daardoorheen hoor?
Ken je dat horen dan? Haha. Dat is in ieder geval de Rotterdamse tongval die ik in 26 jaar Hogeschool Rotterdam heb opgebouwd. En typisch Rotterdams, dat weet ik niet. Maar ik ben wel altijd een ondeugende jongen geweest, volgens mijn moeder. Vroeger had ik een hele grote kop met krullen, dus ik werd ‘de ondeugende krullenbol’ genoemd. Dat kan je je nu niet meer voorstellen, maar ik zoek nog wel een foto op, dan zie je wat ik bedoel.
Leuk! En wat zou jij – als nieuwsgierige onderzoeker – mee willen geven voor 2024?
Dan blijf ik toch weer bij die uitspraak van Van Wielink: ‘Je kunt een ander niet verder brengen dan je zelf bereid bent te gaan.’ Het is zo makkelijk om altijd maar te oordelen of te zeggen dat de ander iets moet gaan doen. Maar ik denk dat, zeker in deze tijd, iedereen een pas op de plaats zou moeten maken. We denken vaak: wat kan die ander doen waardoor het voor mij beter wordt? Maar je kan jezelf beter afvragen: wat kan ík doen, hoe kan ik veranderen zodat het anderen kan helpen? Zeker met het oog op wat we allemaal zien qua verschuivingen, ook in Den Haag, denk ik dat dat verstandig is als we niet allemaal ‘over onze schaduw heen stappen’, maar ons bedenken: hoe zou ik, daadwerkelijk, als mens, kunnen veranderen? Zodat verandering voor iederéén mogelijk wordt.
Laat je inspireren door de leiderschapsvisie van Johan. Meld je aan voor zijn masterclass of neem contact met hem op voor een één-op-één coachingstraject!
Masterclass Strategisch Leiderschap
