'Om materialen en energie op een circulaire manier te gebruiken is een radicale wijziging nodig in de strategie van bedrijven', zo stelt Ton in zijn openbare les. 'Ook vragen circulaire systemen meer informatie. Ik richt mij op de vraag: hoe kunnen bedrijven daar stapsgewijs naar toe te bewegen? En vooral, hoe zorg je dat je informatie slim inzet, zonder dat het onbedoelde averechtse effecten heeft?'
Balans tussen digitaal en circulair bij een ambitieuze veranderopgave
Materiaaltekorten dwingen ons slimmer en meer circulair te werken. Ton: ‘De vraag is al lang niet meer of, maar wanneer onze materialen op zullen zijn. En die wanneer vraag is wat dat betreft niet eens zo spannend, hoewel het wel steeds dichterbij komt.’ De tweede vraag die volgens Ton belangrijk is binnen het circulaire denken is waarom we überhaupt gebruikte materialen en spullen meteen wegdoen. ‘Omdat circulaire ketens veel complexer zijn dan de bestaande lineaire wordt er een enorme investering gevraagd van producenten om een infrastructuur op te zetten. Het vertrekpunt is monitoring, bijvoorbeeld van locatie of samenstelling van het product. Daarvoor is digitalisering onontbeerlijk. Maar hier stuiten we mogelijk op een interessant pijnpunt van de duurzame transitie, iets dat Ton de digitale circulaire paradox noemt. ‘Door in te zetten op een duurzamere, circulaire productieketen is meer dataverzameling- en opslag nodig, wat leidt tot een grotere digitale footprint en materiaalgebruik.’ Hoe zorg je er dus voor dat je slim en efficiënt gebruik maakt van digitale technologieën als je als organisatie toch toe wilt naar een circulair businessmodel?
Meetbaar maken van de digitale voetafdruk
De wens om om te gaan naar een ander systeem, komt ook van de jonge gastsprekers. Haiko Huvenaars, oprichter van Candour Digital en circulair kledingspecialist: ‘Het is eigenlijk bizar om te bedenken dat in de mode-industrie er 40% meer wordt geproduceerd dan verkocht. Ik en mijn compagnon hebben een grote fascinatie voor data en wat je daarmee kan doen. Hoe kun je datagedreven denken ondersteunen?
Ook Tine Bakia beaamt dat we niet onder digitalisering uit kunnen. Met PackBack heeft zij de ambitie om de afvalberg in Nederland stevig te verduurzamen, want - zo weet Ton - we produceren bijna 500 kilo afval per persoon per jaar in Nederland. Tine: ‘Dat klopt. Dat zijn 19 miljoen wegwerpbekers- en bakjes en daar zit vrijwel overal plastic in. Waarvan 85% wordt verbrand.’ De cijfers liegen er niet om. Maar zij ziet ook vooral kansen in het toevoegen van waarde. ‘Een oplossing kan zijn om waarde toe te voegen aan je product. Bijvoorbeeld om een financiële prikkel toe te voegen in de vorm van statiegeld. Mensen zijn dan eerder gemotiveerd om zelf te gaan recyclen.’ Vanuit onderzoeken blijkt dat mensen ervoor open staan meer te betalen voor een meer circulair product. Belangrijke impulsen zijn vooral wetgeving. ‘De impact van wetgeving is heel groot. Als de overheid daarop inzet, moeten bedrijven wel aan de slag met de vraag hóe gaan we die grote transitie met z'n allen vormgeven. Als wetgeving shaky wordt, dan zie je dat - vooral bij grote spelers - de commitment om te verduurzamen ook shaky wordt.’
Ton vraagt de sprekers hoe de digitale voetafdruk zich verhoudt tot de wens om te verduurzamen. Meer data betekent meer datacenters en daarmee meer energie. Haiko: ‘Dat is nog maar een deel van het verhaal. Er is natuurlijk ook het privacy argument. Maar wat echt belangrijk zal zijn in de toekomst is om slim omgaan met data. Dataverzameling is in principe eindeloos, maar de toepassing is concreet en helder. Hoe je - bijvoorbeeld in je blokchain - je code lean houdt. Dat wordt steeds belangrijker, ook in de toekomst.’
Tine vult aan: ‘Ik snap de discussie van de digitale footprint. Maar ook dát moet je meetbaar maken. Ook de vervuiling door technologie zul je moeten meten. Dus daar ontkom je eigenlijk niet aan.’
Ton doet de komende jaren onderzoek naar hoe digitale technologieën mkb-bedrijven kunnen helpen over te gaan op een circulair business model. Hij gebruikt daarbij de term True North uit Lean management, om zo een stip op de horizon te zetten. ‘Dat mag ambitieus zijn. Misschien gewoon naar zero waste. Is het belangrijk dat je daar dan uiteindelijk komt? Natuurlijk niet! Maar misschien wel tot 0,00001 waste. Het streven naar perfectie rondom waardecreatie is waar de True North over gaat. Het is geen makkelijk verhaal en het wordt een wilde rit om er te komen. Waar we op uitkomen? Dat is nog niet duidelijk. Maar wel dat we het sámen moeten gaan doen. Dat staat als een paal boven water. En die uitdaging ga ik graag met jullie aan, niet alleen de mensen hier in de zaal maar ook de mensen daarbuiten. Benader me.’
Voor de openbare les van Ton is ook een boek uitgebracht In stapjes radicaal digitaal circulair worden, geschreven door Ton van Kollenburg. Dit boek werd na de openbare les uitgedeeld aan alle aanwezigen.
Contact opnemen met Ton
