Belangenverstrengeling en schadevrijheid
Het doen van onderzoek is heel breed. Je komt bij veldonderzoek in aanraking met de sociaal-maatschappelijke omgeving die je onder de loep neemt. Je gaat dan bijvoorbeeld aan de slag gaat met gegevens van personen, werkt met patiënten of proefpersonen en beïnvloedt mogelijk gedrag. Soms maak je (naderhand) data openbaar maakt en maakt inbreuk op de (leefomgeving) van mens en maatschappij. Ook kan het zijn dat je het milieu schaadt of een conflict van belangen hebt. Daarom zitten er niet alleen juridische aspecten aan goed onderzoek doen, maar ook ethische. Zo kan je naar privacy-gevoelige data kijken vanuit de AVG (juridische aspect), maar ook naar de noodzaak van het verzamelen en gebruiken van die data. Heb je die data echt nodig? Of zou je ook zonder deze data tot inzichten kunnen komen? Maak je niet onbedoeld inbreuk op de privacy van je doelgroep?
Een ander voorbeeld is een belangenconflict. Stel, je doet onderzoek naar effectievere overnames bij een bedrijf. Als de hogeschool zaken doet met deze organisatie, is er kans op belangenverstrengeling. Heeft de hogeschool belang bij een succesvolle interventie? Zorgt dat ervoor dat de inzichten in hoe overnames werken vertroebeld worden doordat men zich eerder richt op een succesvolle overname? Belangenverstrengeling is typisch een voorbeeld waardoor er later grote problemen kunnen ontstaan. Dat geldt niet alleen voor onderzoek. Recente problemen rondom Mislintat in het voetbal toont het belang van transparantie aan. Voor onderzoek is dat niet anders.
Als laatste voorbeeld kunnen we kijken naar schadevrijheid. Stel: je wilt onderzoek doen naar intimidatie in het bedrijfsleven. Een deel wil je hierin testen door te observeren tijdens een simulatie. Natuurlijk wil je niet dat een testpersoon in de simulatie daar nog schade van ondervindt. Met goede voorlichting en een protocol, kun je dit ondervangen.
Bewustwording onderzoeksethiek: "moeten we dit wel willen?"
De ECO richt zich met name op (docent-)onderzoekers. Tegelijk heeft ze ook tot doel om ervoor te zorgen dat er meer bewustwording is bij studenten en docenten rondom onderzoeksethiek. Zo wordt er op dit moment gewerkt aan een cursus voor docenten. Er is ook een presentatie beschikbaar, zodat docenten deze slides kunnen integreren in de module onderzoeksvaardigheden. Want niet alleen onderzoekers doen onderzoek, maar ook studenten werken met mensen. Dus stel jezelf de volgende keer eens de vraag “moeten we dit wel willen?” in plaats van alleen de vraag “willen en kunnen we dit?”
