Door leegstaand vastgoed in te zetten als canvas voor interactieve experimenten, wordt onderzocht hoe deze het leven op straat beïnvloeden. Een van de opties voor leegstaand vastgoed is het creëren van een culturele broedplaats of het opzetten van creatieve verzamelgebouwen. Een van de eerste en beste voorbeelden is de voormalige Van Nelle fabriek, een fabriek voor koffie, thee en tabak. Met de overname door concurrent Sara Lee sloot men in 1995 definitief de fabriekspoorten. Het gebouw kreeg een Rijksmonumentenstatus en in 1998 opende men de deuren weer als ‘Ontwerpfabriek Van Nelle´ die plaats biedt aan 50-75 kleine en middelgrote bedrijven die men tot de creatieve industrie rekent.
Culturele broedplaatsen
Betaalbare leef- en werkomstandigheden zijn belangrijk voor kunstenaars, vormgevers en andere ‘creatievellingen’ om te kunnen starten met een onderneming en om te kunnen experimenteren. Vroeger werden leegstaande scholen, kantoren en fabrieken door kunstenaars zelf in bezit genomen en ontstonden vrijplaatsen die functioneerden op basis van zelfregulering, de ene keer succesvoller dan de andere. Door de ontdekking van de potentie van deze locaties door ‘de markt’ is er een toenemend gebrek aan dit soort ruimtes. Gebleken is, dat creatieve pioniers processen van ‘gentrificering’ kunnen aanwakkeren waardoor verwaarloosde gebieden en slechte wijken weer aantrekkelijk worden.
De culturele betekenis van broedplaatsen voor de stad laat zich vertalen in de experimentele, alternatieve en onafhankelijke manier waarop daar kunst en cultuur geproduceerd worden. Daarnaast zijn broedplaatsen door de (regelmatige) aanwezigheid van restaurants, podia en oefenruimtes ook goed voor de leefbaarheid van de buurt. Men noemde de aanwezigheid van deze broedplaatsen met woon-, werk- en cultuurdoeleinden een meerwaarde voor de leefbaarheid van de stad.
Publieke domein als culturele broedplaats
Een culturele broedplaats hoeft echter niet per definitie gebonden te zijn aan een gebouw; de openbare ruimte is ook belangrijk. Een goede openbare ruimte is een openbare ruimte die publiek domein mogelijk maakt of publiek domein is. Hoe meer verschillende groepen en levensstijlen naast en door elkaar gebruik maken van een openbare ruimte, hoe meer creativiteit wordt opgewekt. Het onderzoeksgebied waarop wij ons richtten is drieledig:
- Hoe zou Rotterdam de creatieveling actiever kunnen betrekken bij het vormgeven van de stad met zijn creatieve industrie? In een eerder onderzoek van Mulder (2006) werd gesteld dat dit in de opdrachtensfeer zou kunnen liggen, want als Rotterdam opdrachten verstrekt werkt dit tweeledig. Het creëert een grotere vraag vanuit bedrijven, wat weer creatievellingen aantrekt die zich in Rotterdam gaan vestigen.
- Op welke tak binnen de creatieve industrie zou Rotterdam zijn focus moeten richten? Rotterdam is een bewegelijke, dynamische stad waar geen sprake is van een monoculturele bevolking. Deze culturele samenstelling bepaalt de hoedanigheid van de creatieve stad. Wat dat betreft vervult Rotterdam een voortrekkersrol.
- Op welke manier kunnen het publiek domein en het leegstaand vastgoed een rol spelen in het vormgeven van de creatieve industrie in Rotterdam?
Bronnen:
- Jacobs, Jane, 1961,The Death and Life of Great American Cities, New York
- Mulder, J.,2006, Een Kaketoe Broedt niet op de Noordpool, een onderzoek naar culturele broedplaatsen in Rotterdam, eur, Rotterdam
- Rutten. P. , 2005 Ruimte en Infrastructuur, Creatieve Industrie in Rotterdam, tno, Delft
- Sargentini, M., 2002, Inspiratie op locatie, een planologisch onderzoek naar culturele broedplaatsen in Amsterdam en Berlijn, uva, Amsterdam