Gebundelde kracht

Jaarlijks komen ruim 30.000 delictplegers onder toezicht van de reclassering. Veel reclasseringscliënten kampen met meervoudige en complexe problematiek op het gebied van bijvoorbeeld verslaving, schulden, psychiatrische stoornissen en gedragsproblemen. Met een combinatie van risicobeheersing voor (potentiële) slachtoffers en begeleiding ondersteunt de reclassering deze cliënten op hun weg naar een delictvrij bestaan. De meeste reclasseringswerkers hebben een sociaal georiënteerde hbo-opleiding gevolgd en worden vervolgens on the job bijgeschoold tot reclasseringswerker door de Reclasseringsacademie. 

Professionalisering van het reclasseringswerk kreeg in de afgelopen twee decennia vorm door het ontwikkelen en implementeren van evidence-based interventies (Menger & Donker, 2012). Met experts als ontwikkelaars, reclasseringswerkers als uitvoerders en cliënten als ontvangers kende deze ontwikkeling een topdown karakter. Mede daardoor werden evidence-based methoden beperkt ingezet, terwijl deze wel aantoonbaar bijdragen aan vermindering van recidive (Bonta & Andrews, 2017).

Er bleek weinig oog voor het belang van de invloed van professional of cliënt bij de uitvoering van deze methoden. In het afgelopen decennium werd in toenemende mate erkend dat niet alleen de methode (‘what works’), maar ook de professionals (‘who works’) en de cliënt bijdragen aan een effectieve werkpraktijk (Menger & Krechtig, 2016a). Reclasseringsorganisaties werken nu aan een vorm van vakmanschap waarin professioneel handelen samen gaat met een goede afstemming met de cliënt, ingebed in state-of-the-art vakkennis (Menger & De Jonge, 2016; Ministerie van Veiligheid & Justitie, 2017).

Reclasseringsorganisaties in Nederland maken een ontwikkeling door naar vakmanschap waarin professioneel handelen en besluitvorming ingebed is in actuele vakkennis en afgestemd op de reclasseringscliënt. Dat sluit aan bij de principes van evidence-based practice (EBP) waarbij professionals in staat zijn tot het maken van weloverwogen besluiten rondom professioneel handelen op basis van wetenschappelijke kennis, professionele expertise en cliëntexpertise. De reclasseringsorganisaties hebben al verscheidene stappen zetten richting een EBP, maar ervaren daarin diverse knelpunten. Reclasseringswerkers vinden het moeilijk om op een adequate manier de verbinding tussen theorie en praktijk te maken en ervaringen van cliënten te betrekken bij het nemen van besluiten.

Met dit onderzoeksproject willen we, aansluitend bij bestaande ontwikkelingen in de drie landelijke reclasseringsorganisaties, bijdragen aan het doorontwikkelen van de reclasseringspraktijk naar een EBP werkwijze. Op basis van bevindingen uit praktijk en theorie ligt de focus daarbij in elk geval op het verbeteren van:

• beschikbaarheid en toepassen van wetenschappelijke kennis;
• gespreksvoering met cliënten gericht op gebruik van expertise van cliënten;
• expliciteren van tacit knowledge;
• bevorderen van gebruik van feedback, zowel van collega’s als van cliënten;
• pendelen tussen en verbinden van kennisbronnen.

We doen dat in zes reclasseringsteams langs twee sporen: ontwikkelen en onderzoeken. Ontwikkelen: in ontwikkelwerkplaatsen gaan we samen met de professionals en cliënten aan de slag met het in kaart brengen van de wijze waarop EBP op dit moment vorm krijgt. Op grond daarvan gaan we met elkaar veelbelovende initiatieven doorontwikkelen en nieuwe werkwijzen ontwikkelen die kunnen bijdragen aan een EBP. Onderzoeken: we onderzoeken hoe deze werkwijzen bijdragen aan verandering van gedrag en opvattingen van reclasseringswerkers en de werkwijze in betrokken teams, passend bij een EBP. Daarnaast evalueren we in hoeverre versterking van EBP bijdraagt aan recidivebeperking en re-integratie van reclasseringscliënten.

Het consortium wil met dit project de kwaliteit van het reclasseringswerk versterken en zo bijdragen aan re-integratie van (ex)delinquenten en een veiligere samenleving door minder recidive. Tevens wil het consortium het onderwijs aan huidige en toekomstige reclasseringswerkers versterken.
De consortiumpartners beschouwen het verbinden van vakinhoudelijke expertise en expertise over professioneel leren als een belangrijke ontwikkeling, die ook voor de langere termijn meerwaarde heeft. Dit kan bijdragen aan het verkleinen van de klassieke kloof tussen onderzoek en praktijk en inzicht opleveren over wat dit vraagt van de werkpraktijk, van onderzoekers en van hogescholen en universiteiten. Kennis die daarover in dit project wordt ontwikkeld komt niet alleen ten goede aan de reclasseringspraktijk maar levert ook inzichten op die breder inzetbaar zijn bij justitiële organisaties en in het sociale domein.

Samenwerken met professionals met ervaringsdeskundigheid en cliëntvertegenwoordigers gebeurt nog sporadisch in het justitiedomein. Het consortium wil het netwerk van ervaringsdeskundigen en cliëntvertegenwoordigers gedurende het project uitbreiden en samenwerking op langere termijn bestendigen.

• Inzicht in actuele werkwijze EBP, per team en overkoepelend.
• Afspraken per team over te verbeteren werkwijzen.
• Beschrijving benodigde competenties voor EBP
• Productenboek met een beschrijving van ontwikkelde werkwijzen
• 4 artikelen in internationale wetenschappelijke tijdschriften (waaronder open access).
• 3 artikelen in Nederlandse tijdschriften.
• 4 presentaties op nationale en internationale wetenschappelijke congressen.

• Hogeschool Utrecht
  • Lectoraat Werken in Justitieel Kader, Kenniscentrum Sociale Innovatie
  • Lectoraat Onderzoekend Vermogen, Kenniscentrum Leren en Innoveren
  • Instituut Social Work, Instituut voor Recht en Instituut voor Veiligheid
• Hogeschool Rotterdam, Lectoraat Begeleidingskunde, Kenniscentrum Talentontwikkeling
• Erasmus Universiteit Rotterdam, Erasmus School of Law, Criminologie
• Reclassering Nederland
• Novadic-Kentron, verslavingsreclassering
• IrisZorg, verslavingsreclassering
• Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering
• Reclasseringsacademie
• Bonjo, kenniscentrum voor gedetineerden en ex-gedetineerden