De didactiek van tweede- en eerstegraads lerarenopleiders

Lerarenopleiders zijn essentieel in het, via hun studenten, laten leren van leerlingen. Zij moeten daarom didactiek (omschreven als de middelen die leraren inzetten om leren te bewerkstelligen) aan studenten meegegeven. We weten echter niet welke didactiek tweedegraads en eerstegraads opleiders onderwijzen. Het is onbekend over en met welke didactiek zij lesgeven, welke motieven en wetenschappelijke inzichten daarbij een rol spelen.

Onder begeleiding van hoogleraar Nadira Saab (Universiteit Leiden) en lector Patrick Sins (Hogeschool Rotterdam) onderzoekt Marcel Mooijman (docent Hogeschool Rotterdam) deze vragen in een promotieonderzoek, onder mee door hogescholen en universiteiten met lerarenopleidingen te bezoeken.

Het is onbekend over en met welke didactiek tweede- en eerstegraads lerarenopleiders lesgeven, wat daarvoor de motieven zijn en hoe wetenschappelijke inzichten over didactiek daarin een rol spelen. Het doel van dit onderzoek is inzicht te verschaffen in deze praktijk. Dit doel beoogt niet alleen deze kenniskloof te dichten, maar is ook maatschappelijk en praktisch relevant. Immers, de didactische praktijk van deze opleiders is van grote invloed op die van leraren en daarmee op het leren van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Opleiders zijn cruciaal in het bewerkstelligen van een optimale didactische kwaliteit in het onderwijs.

In dit promotieonderzoek kijken we naar deze didactische praktijk. Eerst worden negentien tweedegraads en eerstegraads opleiders in het hele land geïnterviewd en geobserveerd. We kijken over en met welke didactiek ze lesgeven, waarbij het laatste ook wel modellen heet. Ook onderzoeken we motieven van opleiders: wat is de reden voor hun didactische keuzen en spelen wetenschappelijke inzichten over didactiek daarin een rol. Deze zelfde onderwerpen keren ook terug in landelijke survey.

De interviews en observaties leverde al resultaten. Opleiders zeggen les te geven over werkvormen, vooral vanuit een constructivistische opvatting, zoals zelfontdekkend leren en eigen kenniscreatie. De didactiek die opleiders zelf toepasten, toonde nagenoeg altijd dit karakter: een combinatie en afwisseling van de activiteiten: 1) gesprek met studenten; 2) (non-specifieke) feedback geven en (gesloten) vragen stellen; 3) korte (groeps)opdrachten; 4) korte uitleg; 5) met ondersteunende PowerPointdia's, 6) waarbij een minderheid een lesplan of leerdoelen gebruikt en dan alleen aan het begin van de les. Opleiders zeiden expliciet te modellen, maar dit werd niet waargenomen.

Diverse didactische activiteiten kwamen niet aan de orde, zoals ontwerp/gebruik media, aanleren van metacognitie, opbouwen van leerstof, diverse aspecten van toetsing en leerdoelformuleringen of onderbouwing van didactiek. Opmerkelijk is dat diverse activiteiten in didactische vakken voorkwamen, terwijl ze niet didactisch zijn, zoals aandacht voor APA of burgerschapsvisies.

Zowel in eigen als gedoceerde didactiek, werd niet duidelijk welk didactische activiteiten studenten moesten leren.

Uit een eerste inventarisatie van motieven blijkt dat opleiders engagement tonen. Ze gaan uit van persoonlijke behoeften van studenten willen via onderwijs onrechtvaardigheden aanpakken als ongelijkheid. Kennisoverdracht of studenten productief maken, waren nauwelijks een motief.

Tot slot bleek dat opleiders zeer zijdelings op de hoogte van zijn onderwijsonderzoek, en hierover relativerend spreken.

In dit project werken diverse partijen samen:

Allereerst ontstaat er, door de begeleiding en de opzet van het project een samenwerking tussen Hogeschool Rotterdam en de Universiteit Leiden/het ICLON.

Marcel Mooijman is lerarenopleider bij de Master Leren & Innoveren. Diverse docenten van de opleidingen werken met hem samen voor thinking aloud sessies, proefinterviews, coderingen en analyse van data.

Studenten van de MLI zijn ook betrokken. De geanonimiseerde data of andere documenten uit het onderzoek worden gebruikt om hen laten oefenen met onderzoeksvaardigheden.