Oudere migranten met vergeetachtigheid of dementie

Een groep professionals uit zorg en welzijn, Alzheimer Nederland afdeling Rotterdam en onderzoekers van Kenniscentrum Zorginnovatie constateerde dat migrantenouderen met dementie niet goed in beeld zijn bij zorg- en welzijnsinstellingen. Vaak worden zij binnen de familie opgevangen en verzorgd, wat niet altijd goed gaat. Soms komen de ouderen helemaal niet meer buiten en worden ze voor de buitenwereld letterlijk onzichtbaar. Er is veel onwetendheid over dementie, waardoor het veranderende gedrag niet goed wordt begrepen. Ook sluit de zorg niet altijd goed aan bij de behoeften. Hierdoor krijgen de ouderen geen passende zorg. De familie wil het zelf oplossen en raakt overbelast. Hulp wordt pas ingeschakeld wanneer het echt niet meer gaat. 

Het onderzoek speelt zich af in de Rotterdamse wijken Delfshaven en Feijenoord. Hier wonen veel migrantenouderen en vooral ouderen met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse en Kaapverdische achtergrond. Het onderzoek zal zich vooral op deze groepen richten, maar sluit migrantenouderen met een andere achtergrond niet uit. Medewerkers van de deelnemende organisaties komen regelmatig samen in wat we een ‘lerend netwerk’ noemen. Dit netwerk bestaat uit ouderenadviseurs, wijkverpleegkundigen, casemanagers dementie, vrijwilligers, (docent-)onderzoekers en studenten. Zij gaan op een laagdrempelige manier in de wijk op zoek naar migrantenouderen met dementie en hun families. Met ouderen en mantelzorgers worden gesprekken gevoerd over hun leefwereld, wensen en behoeften. Er worden groepsgesprekken gehouden met professionals en sleutelfiguren in de wijk over hun ervaringen met het bereiken en ondersteunen van migrantenouderen met dementie. 

Vervolgens maakt het lerend netwerk in beide wijken een plan van aanpak waarin staat:

• Hoe migrantenouderen met tekenen van dementie tijdig bereikt kunnen worden;
• Welke behoeften de families hebben;
• Hoe het zorg- en welzijnsaanbod kan aansluiten bij die behoeften.

Dit plan wordt voorgelegd aan een klankbordgroep van ervaringsdeskundigen en een groep deskundigen waarin ook mensen van de gemeente en de zorgverzekeraar zitten. Vervolgens wordt het plan zo nodig aangepast. In de tweede helft van het project wordt het plan in de twee wijken uitgevoerd. Migrantenouderen die deelnemen aan het project worden besproken in het ‘lerend netwerk’. Samen wordt nagegaan wat de meest passende ondersteuning is. Dit wordt voorgelegd aan de ouderen en hun mantelzorgers en vervolgens samen met hen uitgevoerd en geëvalueerd. Onderzoekers beschrijven wat maakt dat het goed of minder goed gaat.

Er worden studenten betrokken vanuit minoren en afstudeerprojecten. Studenten die dezelfde taal spreken als de ouderen worden ingeschakeld bij het afnemen van interviews. Ook zijn er opdrachten voor studenten om uit te zoeken welke voorzieningen er in de wijk zijn en hoe die beter toegankelijk gemaakt kunnen worden voor migrantenouderen met dementie.

Vervolgproject Betere zorg voor Oudere migranten met dementie door Samenwerking, (vroeg)Signalering en diagnostiek (BOSS).

Van februari 2023 tot februari 2024 vindt een vervolgproject plaats onder de noemer Betere zorg voor Oudere migranten met dementie door Samenwerking, (vroeg)Signalering en diagnostiek (BOSS). Dit project is een verspreidings- en implementatie impuls (VIMP) van de resultaten. Het vervolgproject sluit aan bij de doelstelling van de welzijnsopdracht in de gemeente Rotterdam om een dementievriendelijke stad te realiseren. Daarvoor is het belangrijk dat de opgedane kennis in het voorgaande project breed wordt verspreidt en met name verschillende groepen vaardig worden gemaakt in het oppakken van signalen van dementie. Dit wordt gedaan door voorlichting te geven over (signalen van) dementie op al bestaande bijeenkomsten voor oudere migranten en mantelzorgers en dit overdraagbaar te maken voor sleutelfiguren. Daarnaast komen er kennisbijeenkomsten voor zorg- en welzijnsprofessionals over (vroeg)signaleren en diagnostiek van dementie en het verbeteren van de samenwerking in de ondersteuning van oudere migranten in het bijzonder in de dementieketens. Ook is de inzet dat de ontwikkelde werkwijze tussen zorg en welzijn uit het voorgaande project wordt voortgezet en door meer professionals wordt overgenomen als blijvende werkwijze in wijken waar veel oudere migranten wonen. Tot slot worden de opgedane kennis en ontwikkelde producten overdraagbaar gemaakt voor de zorg- en welzijnspraktijk, het onderwijs en dementieonderzoek door verbetering van de e-learning, artikelen en informatie op websites van relevante organisaties en kennisinstituten.

Het Implementatie- en Verspreidingsproject BOSS is een samenwerking met welzijnsorganisatie SOL, Alzheimercentrum van Erasmus MC, Alzheimer Nederland afdeling Rotterdam, gemeente Rotterdam en Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam.

Het VIMP project wordt gesubsidieerd vanuit het Deltaplan Dementie van ZonMw en Alzheimer Nederland.

1. Twee zogenaamde Communities of Practice
   (CoP’s, lerende netwerken) als een nieuwe manier van samenwerking tussen organisaties zorg en welzijn en tussen formele en informele zorg op wijkniveau.
2. Een methode vastgelegd in een werkboek bestaande uit een beschrijving van de stappen, werkzame factoren, geleerde lessen en tools voor het vroegsignaleren en ondersteunen van migrantenouderen met (signalen van) dementie en mantelzorgers, inclusief een implementatieplan.
3. Een lespakket met kennis en competenties die (toekomstige) professionals nodig hebben om migrantenouderen met dementie te ondersteunen.
4. Een conferentie over de resultaten van het project.
5. Wetenschappelijke en vakpublicaties.

Samenwerkingspartners

Alzheimer Nederland afdeling Rotterdam, Gemeente Rotterdam, Kenniscentrum Zorginnovatie, Laurens, MOB Rotterdam Rijnmond, SOL, SPIOR, Movisie.

• Extra aandacht voor migrantenouderen met dementie
  Artikel op de website van Movisie, 11 oktober 2021
• Rotterdam is 'dementievriendelijke' stad: 'Geleerd deze mensen eerst even gerust te stellen'
  Artikel op de website van het Algemeen Dagblad, 23 september 2021
• Signalen van vergeetachtigheid en dementie beter in beeld gebracht
  Nieuwsbericht op website van Hogeschool Rotterdam, 10 december 2021
• 'Stereotype benadering van migrantenouderen doet geen recht aan diversiteit in de praktijk'
  Artikel op de website van Movisie, 7 juli 2021
• Multidisciplinaire aanpak voor vergeetachtige migrantenouderen
  Artikel op de website van Movisie, 2 februari 2021
• Rotterdamse aanpak migrantenouderen met vergeetachtigheid of dementie
  Artikel op de website van Movisie, 9 oktober 2020
• Met de verkeerde schoenen de moskee uit
  Artikel op de website van Movisie, oktober 2019