Waar kun je signaleren (vindplaatsen) en wie kan signaleren?

Signalen van dementie doen zich voor in het dagelijks leven en in verschillende leefdomeinen. Plaatsen waar signalen kunnen worden opgemerkt zijn dan meestal ook in de dagelijkse leefomgeving van de oudere migrant. De meest voor de hand liggende vindplaats is binnenshuis in huiselijke kring. Maar ook buitenshuis in de directe woonomgeving en buurt zijn belangrijke vindplaatsen waar oudere migranten (regelmatig) komen. Dat kunnen professionele organisaties zijn waar zij naar toe gaan voor zorg- of dienstverlening zoals het gezondheidscentrum, de huisartsenpraktijk, apotheek, voedselbank, steunpunten voor hulp en informatie. Maar ook kunnen periodieke multidisciplinaire wijkgerichte overleggen waar zorgen over kwetsbare buurtbewoners door professionals worden besproken vindplaats zijn. Voorbeelden zijn overleggen van sociale wijkteams of van professionele buurtnetwerken rond zorg en overlast. Daarnaast kunnen signalen van dementie worden opgevangen op plekken waar (informeel) activiteiten worden georganiseerd waar oudere migranten komen. Voorbeelden hiervan zijn het buurthuis, inloophuizen, kerk en moskee en publieke ontmoetingsplaatsen als het speelplein, plantsoen, de markt, buurtwinkel e.a.

Wie kunnen er signaleren? Oudere migranten kunnen zelf opmerken dat hun geheugen en gedrag verandert en dat zij problemen krijgen met hun zelfredzaamheid. Er zijn voorbeelden dat zij kunnen hun klachten bespreken met hun naasten of professionals. Maar toch gebeurt dat niet vaak. De ouderen zijn zich er meestal zelf niet goed van bewust dat er iets ernstigs aan de hand is, schamen zich er voor of weten niet waar ze hulp kunnen zoeken. Het signaleren komt dus bijna altijd neer op anderen om hen heen. Bijna iedereen die in contact komt met oudere migranten kan in zekere zin signaleren. Maar overwegend zijn het mensen in de directe omgeving die signalen het beste kunnen opvangen met wie de oudere regelmatig en/of intensief contact heeft. Zij hebben het meest zicht op veranderingen in hun dagelijks leven. Dat zijn in eerste instantie partners en gezinsleden met wie de oudere migrant samenwoont of verdere familieleden. Maar ook directe buren of medebewoners kunnen goed zicht hebben op veranderingen in gedrag. Daarnaast kunnen professionals signaleren die bij de ouderen thuis komen. Voorbeelden zijn de huishoudelijke hulp, wijkverpleging, huismeesters en vrijwilligers die praktische, sociale of informatieve ondersteuning bieden.

Andere relevante signaleerders zijn verbonden aan vindplaatsen in de buurt en met wie ouderen een-op-een contact hebben vaak voor andere problemen zoals zorg- en welzijnsprofessionals. Sommige professionals hebben ook een signalerende taak op het vlak van dementie zoals de huisarts. Het signaleren van dementie is opgenomen in de richtlijnen voor het handelen van de huisarts bij dementie NHG-standaard-Dementie-herziening.pdf (zorgnetwerkmb.nl). Maar ook voor andere professionals is signaleren onderdeel van hun opdracht zoals praktijkverpleegkundigen, wijkverpleegkundigen, huishoudelijke hulp, adviseurs voor ouderen fysio- en ergotherapeut, sociale wijkteams en wijkagent. Daarnaast zijn vrijwilligers belangrijke signaleerders die ondersteuning bieden op een buurtlocatie aan ouderen bij sociale activiteiten, administratie, preventie en informatie of bij buurtactiviteiten. Maar ook vrijwilligers in de moskee, kerk en zelforganisaties waar ouderen komen. Vrijwilliger hebben vaak een laagdrempelige ingang naar oudere migranten en worden als minder bedreigend gezien dan professionals. Oudere migranten en hun naasten zijn vaak wantrouwend naar professionals omdat zij bang zijn voor niet gewenste interventies zoals opname in een verpleeghuis. Ook zogenaamde sleutelfiguren in de buurt kunnen signaleren. Zij zijn de ogen en oren van de wijk, omdat zij een brug slaan tussen thuis, buurt en migrantengemeenschap van de oudere. Zij hebben vaak een vertrouwenspositie bij oudere buurtbewoners. Tot slot kunnen middenstanders en buurtbewoners op vindplaatsen signaleren. Zij kunnen makkelijker op een natuurlijke manier in contact komen met oudere migranten.

Belangrijke signaleerders zijn ook medische- en zorgprofessionals in ziekenhuizen waar oudere migranten komen voor medische behandelingen van andere gezondheidsproblemen. Vaak zijn medisch specialisten juist degenen die de ouderen doorverwijzen naar huisarts en/of neurologen en geriaters als zij dementie vermoeden.