Seksualiteit binnen de gehandicaptenzorg

Het kunnen ontplooien en beleven van seksualiteit door mensen met een verstandelijke beperking is in onderzoek en praktijk nog lang niet mainstream. Er is veel materiaal ontwikkeld ter voorkoming van negatieve consequenties van seksualiteit, maar aandacht voor ontplooiing van seksualiteit bij deze volwassenen is er nauwelijks of het is onvoldoende duidelijk of het materiaal voldoende aansluit op de beleving van volwassenen met een verstandelijke beperking. Over de behoeften van deze volwassenen binnen de zorg is weinig tot niets bekend. Zolang deze kennis ontbreekt, blijft het ondoenlijk om goed beleid en handvatten voor professionals te ontwikkelen.

Binnen dit onderzoek zijn inzichten verkregen in de volgende vragen:

• Wat zijn de behoeften en opvattingen van volwassenen met een verstandelijke beperking met en zonder zintuigelijke of lichamelijke beperkingen die zorg en ondersteuning ontvangen vanuit de gehandicaptenzorg omtrent seksualiteitsbeleving en wat is de ruimte die ze krijgen voor het ontplooien en beleven van seksualiteit?
• Hoe kijken zorgverleners aan tegen seksualiteitsbeleving van volwassenen met een verstandelijke beperking? Wat heeft dit voor consequenties? Geven zij volwassenen met een verstandelijke beperking de ruimte om seksualiteit te ontplooien en te beleven en hoe dan? Indien niet, waarom niet?
• Op welke wijze kunnen zorgverleners binnen de gehandicaptenzorg beter aansluiten bij de behoeften omtrent seksualiteit van hun cliënten?

Ter voorbereiding van een landelijk onderzoek naar de behoeften omtrent het ontplooien en beleven van seksualiteit en betere ondersteuning hiervan, is er eerst een vooronderzoek gedaan, met de volgende stappen:

1. Een literatuuronderzoek opstellen voor interviewprotocol
2. Ontwikkelen van een interviewprotocol en aanvraag Medisch Ethische ToetsingsCommissie
3. Uitvoeren interviews, analyse en rapportage
4. Uitwerken definitieve aanvraag

Op basis van de resultaten van de literatuurstudie is er een onderzoeks- en interviewprotocol opgesteld. Het protocol is voorgelegd aan een Medisch Ethische ToetsingsCommissie.

De bevindingen in de interviews zijn verwerkt in een rapport.

Het projectteam bestaat uit Dr. Sander Hilberink, lector aan Hogeschool Rotterdam, Jos Noordover, senior beleidsadviseur VGN, Willy van Berlo en Joni Hendriks (met advies van Hanneke de Graaf), programmamanagers Rutgers en een kwalitatief onderzoeker van Rutgers.

Dr. Sander Hilberink is als lector verbonden aan Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam met als aandachtsgebied levenslange en levensbrede ondersteuningsbehoeften. Hij doet onderzoek naar het ouder worden van volwassenen met langdurige beperkingen en hoe zij vormgeven aan burgerschap (binnen de context van de langdurige zorg). Hierbinnen is seksualiteit een van de aspecten.

Rutgers is het kenniscentrum seksualiteit en heeft jarenlange ervaring en expertise in kwantitatief en kwalitatief onderzoek, ontwikkeling van interventies, ondersteuning professionals, publieksinformatie en pleitbezorging. Daarbij hebben we oog voor verschillende doelgroepen, waaronder mensen met een beperking. Voorbeelden zijn de theoretisch onderbouwde en geëvalueerde counselingsprogramma’s Girls’Talk+ en Make a Move+ voor jongeren met een lichte verstandelijke beperking; onderzoek in het speciaal onderwijs over seksuele gezondheid; en een grootschalige studie naar seksueel geweld onder mensen met een verstandelijke, zintuiglijke of lichamelijke beperking. Rutgers doet de analyses over de registraties van het SIG (L)VB en schrijft daar jaarlijks een rapport over.